DSCF0025

sal, wybrał zapewne sam. Są to dokumenty, które uwaiał za istotne i które doceniał jako notariusz. Wiele z nich było bowiem gwarancją uzyskanych praw i przywilejów Krakowa, na nich opierała się egzystencja oraz funkcjonowanie miasta.

Lecz to nie dokumenty spowodowały, że kopiariusz ten stał się sławny. Tekst został ozdobiony dwudziestoma siedmioma miniaturami oraz licznymi inicjałami malarskimi, które są przykładem najwyższej klasy iluminatorstwa późnego średniowiecza⁴. Tematyka miniatur, tj. przedstawienie różnych zawodów, rzemieślników miejskich w czasie pracy, scen z życia codziennego, stanowi innowację w polskim malarstwie miniaturowym. Niewiele bowiem rękopisów w tym okresie zostało ozdobionych obrazami o treści świeckiej. Dwadzieścia pięć miniatur ilustruje tę część kodeksu, która zawiera statuty cechów krakowskich. Pozostałe dwie to Herb miasta Krakowa, znajdujący się przy dokumencie lokacyjnym Krakowa, oraz Ukrzyżowanie, miniatura pochodząca najprawdopodobniej z jakiegoś mszału. Została dołączona do kodeksu w późniejszym czasie.

Specjalistyczne badania prowadzone przez historyków sztuki skłaniają do stwierdzenia, że miniatury nie wyszły spod pędzla jednego artysty, lecz powstawały w pracowni iluminatorskiej pod okiem mistrza. Wskazuje na to ich zróżnicowanie artystyczne. Bardzo wysoki poziom miniatur stawia ten kodeks w pierwszym rzędzie dzieł o światowym znaczeniu, a zainteresowanie budzi nie tylko mistrzostwo wykonania, lecz również treść miniatur i ich symbolika.

Pierwsza wzmianka o kodeksie pojawiła się już w 1815 roku, kiedy był przechowywany jeszcze w ratuszu miejskim. Jerzy Samuel Bandtkie w swojej pracy Histońa drukarń krakowskich..., porównując ortografię języka polskiego i czeskiego, podał jako przykład właśnie dokument z kodeksu Behema⁵. Jednak badania na szerszą skalę rozpoczęły się w chwili przekazania kodeksu do zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1825 roku. Skupiały się one głównie na osobie pisarza, zawartości treściowej i wartości historycznej tekstów oraz na twórcy miniatur i ich walorach artystycznych. Opracowaniem całościowym zajmowali się zarówno pol-scy, jak i niemieccy uczeni. Pierwsze, krótkie opisy kodeksu pojawiają się już w połowie XIX wieku. W drugiej połowie tego wieku i w wieku XX powstały mono-«=*. grafie zabytku. Wymienić można tutaj prace Ambrożego Grabowskiego, Rudolfa Eitelbergera von Edelberg, Udalricha Heyzmanna, Augusta Essenweina, Włady--

Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności, 82); por. również B. Wyrozumska, Kancelaria miasta Krakowa w średniowieczu, Kraków 1995, s. 97.

G*©    ' O zainteresowaniu dekoracją malarską kodeksu świadczy fakt, że w XIX wieku wykonano akwa-

(fc§) relowe kopie 26 miniatur (brak jest kopii miniatury Ukrzyżowanie). Zbiór tych akw ““ przechowywanych w Archiwum Państwowym w Krakowie, (sygn. E 36) wskazała u czyk, której za tę informację serdecznie dziękuję. Por. Tabl. I-II ***    ⁵J. S. Bandtkie, Historia drukarń krakowskich..., Kraków 1815, s. 114

6