DSCF0043

Thorner

nachste Handelskrieg Jahre deutUch eingeschrankt

in Brugge seit den 80er Jahren des 14. Jh. scheint langsam nachzulassen Seit i rfandelskrięg mit Flandern ausbrach, wurden die Thomer-flamischen Kontakte ^4,8 <*er

^r •Ni

ZAPISKI HISTORYCZNE

Zeszyt 1

TOM LXVI

ROK 2001

HENRYK WIS NER (Warszawa)

SPÓR O ROZEJM LITE W SKO-SZWEDZKJ W BALDENMOJZIE Z 1627 ROKU

Lekceważenie Szwecji zanikło w Wielkim Księstwie Litewskim najpóźniej w toku trzeciej wojny inflanckiej (1621-1622)¹. Wojsko litewskie, które walczyło ze zreorganizowaną armią Gustawa Adolfa, okazało się za słabe zarówno do zapobieżenia stratom terytorialnym (to zdarzało się także wcześniej), jak i do przeciwstawienia się jej w otwartym polu (co było ewenementem). Znamiennym przykładem jest incydent, do którego doszło na przełomie lipca i sierpnia 1622 r. w czasie bitwy pod Mitawą (obecnie Mintauja), kiedy część chorągwi odmówiła uderzenia na Szwedów, bojąc się siły ich ognia². W Koronie niedocenianie przeciwnika trwało po lata wojny pruskiej (1626-1629). Także jednak i tu uważnie słuchano uwag hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła o kosztach utworzenia armii, która miałaby szansę na pokonanie Szwedów³. Zapewne, jak i on, wątpiono w możliwości przeprowadzenia reformy systemu skarbowego Rzeczypospolitej, która warunkowała przeprowadzenie zmian w wojsku. Z pewnością godzono się z tezą hetmana, że nawet zwycięstwo nie przyniosłoby jej korzyści, gdyż oznaczałoby groźne dla swobód szlacheckich wzmocnienie władzy monarchy.

1

Ostatnio o działaniach litewskich w Inflantach: B.Dundulis, Śvedy feodaly isiverźimai iLietuvą, Vilnius 1977; A.Tyla, Lietuvq ir Livonija XVI a. pabaigoje—XVII a. pradżioje,NUnius 1986.

2

..... ² Nacionalnaja Biblioteka Rossii (Biblioteka M.Sałtyko wa-Szczedrina), Petersburg, Otdieł Rukopisej, Sobranije P.P.Dubrovskogo (dalej cyt. Awt.), 115, k.79, Krzysztof Radziwiłł do Zygmunta EH, 4 VIII1622 r., z obozu: „Chorągwie te, które do posiłkowania zordynowane były, bić się nie chciały, chociem na ostatek [...] przywodzi ci elem chciał”.

3

Był to tzw. „Dyskurs o podniesieniu wojny inflanckiej”, przedstawiony 11 U 1624 r. przez Krzysztofa Radziwiłła królowi, a gdy ten go zignorował — odczytany 23 lutego w czasie posiedzenia deputacji senatorsko-poselskiej sejmu. Drukiem został wydany w XIX w.: Księcia Radziwiłła hetmana polnego Wielkiego Księstwa Litewskiego sprawy wojenne i polityczne 1621-1632, Paryż 1859 (dalej cyt. Sprawy), s. 489. O współczesnej popularności świadczy istnienie kopii rękopiśmiennych, zob. m.in. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (dalej cyt. AGAD), Archiwum Radziwiłłów (dalej cyt. AR), księga 10, s.17; Biblioteka Ordynacji Zamojskiej (dalej cyt. BOZ), nr 855, k 331, Ossolineum Wrocław (dalej cyt. Oss.), nr 314/11, s.127.