DSCF0051 (2)

333

Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna ■ Rozdział 5

małość jako cechy temperamentu sprzyjają mniejszemu nasileniu objawów stresu pourazowego, podczas gdy perseweratywność i reaktywność emocjonalna wpływają _na wzrost nasilenia objawów PTSD.

Na genetyczne uwarunkowanie PTSD wskazują też wyniki innych badań, szczególnie bliźniąt monozygotycz-nych i dyzygotycznych służących w armii amerykańskiej w czasie wojny wietnamskiej. Czynniki genetyczne wyjaśniały od 13 do 30% zmienności objawów ciągłego prze-! żywania traumatycznego wydarzenia, od 30 do 34% zmienności objawów związanych z unikaniem bodźców skojarzonych z traumą oraz od 28 do 32% objawów utrzymującego się zwiększonego pobudzenia (True i in., 1993). W innym badaniu bliźniąt - które nie były kombatantami ! -Chantarujikapong i współpracownicy (2001) wykazali,

I ze wspólny wkład czynników genetycznych w objawy PTSD oraz lęku uogólnionego i panicznego wynosił od | 20 do 38% wyjaśnionej zmienności tych symptomów. Z kolei Stein, Jang, Taylor, Vemon i Livesley (2002), badając losowo wybraną grupę bliźniąt, stwierdzili, że istnieje wpływ genetyczny na symptomy PTSD oraz narażenie ! natraumę związaną z napadem, na przykład zgwałceniem ery rozbojem, alejuż nie z innymi zdarzeniami, takimi jak wypadek samochodowy czy kataklizm.

Można przypuszczać, że podatność człowieka na wystąpienie i rozwój PTSD jest kształtowana przez konkretne geny (Koenen, 2003). Wyniki badań molekularnych ^! nie są jednak jednoznaczne. Na przykład w badaniu Co-j mingsa, Muhlemana i Gysina (1996) wykazano, że istnie-j je związek genu receptora dopaminy DRD2 z PTSD. i Obecność jednego z alleli tego genu (Al) zwiększa ryzyko wystąpienia PTSD, a jego brak powiązany jest z większą odpornością na rozwój zespołu stresu pourazowego.

J Z kolei Gelemter i współpracownicy (1999) nie potwierdzili istnienia takiego związku. W trzecim badaniu, przeprowadzonym przez Younga i współpracowników (2002), ponownie wykazano związek DRD2 Al z PTSD, ale istnienie tego związku udało się potwierdzić tylko w grupie znacząco nadużywających alkoholu osób z PTSD, co sugeruje, że gen DRD2 może determinować nadmierne spożycie alkoholu przez osoby z rozwiniętym PTSD. W jeszcze innym badaniu Segman wraz ze współpracow

nikami (2002) wykazał istotny związek genu transportera dopaminy DAT -1 z zespołem stresu pourazowego.

Ze stresem, zwłaszcza pourazowym, współwystępują uzależnienia, szczególnie od alkoholu, nikotyny czy narkotyków. Wyniki badań wskazują, że tego rodzaju uzależnienia — nie tylko zresztą współwystępujące z PTSD — mają uwarunkowanie genetyczne.

Agrawal i współpracownicy (2005) dowiedli umiarkowanej odziedziczalności regularnego palenia tytoniu, wynoszącej w próbie australijskiej zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn 63% wyjaśnionej wariancji (udział specyficznego środowiska wyjaśniał 37% zmienności). Istotną rolę w wypadku tego uzależnienia odgrywały też czynniki środowiskowe, takie jak palenie tytoniu i alkoholizm rodziców, doświadczenie traumy albo wykorzystania seksualnego w dzieciństwie. W późniejszym badaniu fińskim wykazano z kolei, że odziedziczalność liczby papierosów wypalanych dziennie wynosi 54% wyjaśnionej zmienności wśród mężczyzn i 61% wśród kobiet (Broms, Silvento-inen, Maddcn, Heath i Kaprio, 2006). W innym badaniu okazało się, że zażywanie i nadużywanie narkotyków wiąże się, szczególnie u mężczyzn, z poszukiwaniem nowości jako cechą temperamentu. Zależnie od rodzaju narkotyku czynniki genetyczne wyjaśniały od 54 do 71% zależności i nieco więcej u kobiet: od 71 do 94% obserwowanej zależności (Agrawal,Jacobson, Prescott i Kendler, 2004). Na wpływ czynników środowiskowych, takich jak występowanie problemu alkoholowego u rodziców, na ryzyko używania alkoholu przez młodzież zwracają uwagę Cof-felt i współpracownicy (2006). Badacze ci stwierdzili, że nadużywanie alkoholu przez matki zwiększa ryzyko picia alkoholu przez ich jedenastoletnie dzieci bez względu na płeć dziecka, a w wypadku kiedy alkoholu nadużywa ojciec, wzrasta prawdopodobieństwo picia przez dziewczynki. Odziedziczalność nałogowego używania alkoholu w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości wykazali King, Burt, Malone, McGue i Iacono (2005). Według tych badaczy dla mężczyzn w wieku 17 lat wynosi ona 0,57, a w wieku 20 lat 0,39. U kobiet odpowiednie wartości wynosiły 0,18 i 0,30. Stałość w piciu alkoholu przez mężczyzn badacze tłumaczyli raczej wpływem genetycznym, a u kobiet — wpływem środowiska rodzinnego.

Co wnoszą do rozważań o naturze ludzkiej genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna?

fytania o rolę czynników genetycznych i środowiskowych 1 regulacji zachowania się człowieka należą do najbardziej Podstawowych i pozostają pod wpływem światopoglądu 'systemu wartości. Udzielane odpowiedzi także wpływają na bieżące dyskusje, na przykład wskazywanie na genetyczne predyspozycje do popełniania niektórych przestępstw bywa (niewłaściwie!) wykorzystywane do próby pomniejszania odpowiedzialności za te przestępstwa.