DSCF0539 (2)

468 Rozdział 11

mogą zachęcać dzieci do zachowań prospołecznych w stosunku do siebie i innych, nagradzając je pochwałami, uśmiechem i przytuleniem. Jak wykazały badania (Grusec, 1991), także zachęty odgrywają ogromną rolę w umacnianiu tego typu zachowań. Jednak nie można przywiązywać zbyt dużej wagi do nagradzania. Jeżeli dzieci decydują się na udzielenie innym pomocy jedynie, aby zadowolić swoich rodziców, to nie będą spostrzegały siebie jako osób altruistycznych spieszących innym z pomocą. Wręcz przeciwnie, dojdą do przekonania, że warto innym pomagać jedynie wtedy, kiedy można coś w zamian uzyskać. To samo dotyczy osób dorosłych — świadomość, że spieszymy innym z pomocą, aby otrzymać nagrodę, niszczy nasze pojęcie o samych sobie jako o jednostkach altruistycznych i bezinteresownych (Batson, Coke, Jasnoski, Hanson, 1979; Uranowitz, 1975).

Zgubny wpływ nagród podobny jest do efektu nadmiernego uzasadnienia, który omówiliśmy w rozdziale 6. Przywiązywanie zbyt dużej wagi do nagradzania ludzi za prezentowane zachowania powoduje, że uzyskują oni przekonanie, iż czynią tak a nie inaczej, aby uzyskać jakąś rekompensatę. Redukuje to wewnętrzne dążenie do dalszego przejawiania nagradzanego zachowania. Cała tajemnica sprowadza się do tego, aby zachęcać dzieci do działań altruistycznych, ale z wyczuciem je nagradzać. Jednym ze sposobów realizacji tego założenia jest powtarzanie — ilekroć zauważymy, że komuś udzieliły pomocy — iż zrobiły to, bo są życzliwe i troszczą się o innych. Takie komentarze sprzyjają wyrobieniu u dzieci przekonania, że są osobami altruistycznymi. Skłonne będą one w przyszłości udzielać innym pomocy, nawet jeśli nie spodziewają się w związku z tym żadnych korzyści (Grusec, Kuczyński, Rushton, Simutis, 1979).

Innym sposobem rozwijania altruizmu we własnych dzieciach jest prezentowanie własnych zachowań prospołecznych. Dzieci często naśladują zachowania zaobserwowane u innych, co dotyczy także aktów altruistycznych (Dodge, 1984; Mussen, Eisenberg-Berg, 1977). Dzieci, które widzą pomocne działania rodziców (np. ich społeczną pracę na rzecz bezdomnych), utwierdzą w sobie przekonanie o ważności i słuszności takich działań. Wywiady przeprowadzane z ludźmi, którzy czynili wspaniałe gesty z myślą o innych, jak na przykład chrześcijanie pomagający Żydom w ucieczce z Niemiec w czasie drugiej wojny światowej czy obrońcy praw

człon

moc

D

Wzo: towa dziet głe.¹ wyir niu 1 dzie< w pi przy mów; z ut same bona E

się w wać nie n Bobb nie n czy j zacht nie p nego inicja poczi Ri wodr bard2 od pi wadź rem: rzecz