DSCF4952

Mikowa li (u mm Teodor Durne/. Karol Winawer, Wacław Barcik wpysey znani obrońcy więźniów poi i tycznych.

w Księtbe Jubileuszowej Więziennictwa Polski ego, wydanej z okazj' ^JeS

' - ; - . ----*

słów o polskim systemie penitencjarnym znajdujemy w książce głów*/^

Oficjalną historię pierwszych hu więziennictwa polskiego zn*

mi»

sięcioiecia oddania prze/ Polskę niepodległości'³. Wiele pochlebi

—\r    ¹ im

teoretyka więrienioznawstwa Zygmunta Bugajskiego Nowa organiza_Cj_Q ^

skrmictwa polskiego w św ietle historycznym^,4. Dla potrzeb opinii sp₀|J^ę'

nej krajów Europy Zachodniej wydano w 1929 r., w języku francuski m₍

ministra Stanisława Cara Dziesięciolecie więziennictwa polskiego",

informacji o tym. co działo się w więzieniach, możemy znaleźć w prasie

nych orientacji. W1932 r. „Świat" próbował udowodnić, że warunki na Świ'

ivm Krzyżu są znakomite¹⁶. W zgoła innym tonie pisała prasa zwią*J'

z Czerwoną Pomocą w Polsce - „Więzień Polityczny”, „Zza Drutów i Kr_ai»

W pierwszym okresie niepodległości sporo miejsca tym problemom po^

cal pepeesowski „Robotnik . Problematykę dotyczący więźniów polityczny^

możemy również odnaleźć na łamach takich pism, jak: „Ilustrowany Kuh_er

Codzienny". „Pracownik Więzienny", „Gazeta Administracji i Policji

stwowej". Tematykę tę porusza również prasa regionalna.

W okresie powojennym zagadnieniami egzekwowania kary w warunkach polskich zajął się Michał Czerwiec w książce Więzienioznawstwo, podfa&. śląjąc wiele dodatnich poczynań administracji więziennej lat 1918-1939, głównie w zakresie ochrony zdrowia, kształcenia, doboru kadr, zakładania warsztatów pracy. Praca wydana w 1958 r. w niewielkim stopniu wspomT na o więźniach politycznych. Informacje na ten temat znaleźć natomiast można w artykule Henryka Wajna pt. Więźniowie polityczni w Polsce w latach 1918-1939, książce Józefa Ławnika Represje policyjne wobec ruchu robotniczego 1918-1939, a także Stanisława Michalskiego, poświęconej życiu i działalności Sempołowskiej¹⁷. Reakcję społeczeństwa francuskiego, niemieckiego, amerykańskiego na to, co działo się w polskich więzieniach, ^{1 2 3 4 5} możemy prześledzić w artykułach I leleny Zatorskiej, Tadeusza Sierockiego i Józefa Łaptosa⁶.

Próbując ocenić sytuację więźniów i działalność administracji więziennej w latach 1918-1939, musimy problem egzekwowania kary łączyć z przepisami prawa i gospodarką państwa. Należy pamiętać o sytuacji politycznej i międzynarodowej, o wrogiej i nielojalnej postawie obu sąsiadów, którzy nasz. kraj traktowali jako państwo sezonowe i różnymi sposobami starali się Polskę osłabić. Tak było z działalnością Komunistycznej Partii Polski w szeregach Wojska Polskiego.

Nie można także pominąć skutków I wojny światowej, konfliktu zbrojnego lat 1920-1921, wielkiego kryzysu czy inflacji, które również stanowiły o losie więźniów, a nie zawsze były zależne od dobrej czy złej woli kolejnych rządów. Stanisław Walczak tak pisał o systemie penitencjarnego okresu międzywojennego:

Jeżeli z jednej strony system wykonania kary, ustanowiony w obowiązujących przepisach prawa, starał się odwoływać, zwłaszcza w pierwszym okresie, do pewnych postępowych idei penitencjarnych, to w późniejszym okresie, zwłaszcza w latach trzydziestych [...] praktyczna realizacja tego systemu, w niektórych wypadkach, opierała się na wzorach i metodach niegodnych naśladowania⁷.

Ocena ta po części jest zgodna z opinią znanego prawnika, Leona Radzi-nowicza, który pisząc w 1935 r. o problemach penitencjarnych zaznaczał: „Mało jest krajów, w których dysproporcja między tym, co jest, a tym, co być powinno, jest tak wielka jak u nas”⁸.

Jak dotąd, los więźniów politycznych w więzieniach województwa kieleckiego nie doczekał się całościowego opracowania, aczkolwiek problemy te sygnalizowali w swoich pracach: Jan Pazdur, Jan Naumiuk, Henryk Re-chowicz, Józef Ławnik, Marek Przeniosło⁹.

1

Księga Jubileuszowa Więziennictwa Polskiego, Warszawa 1929. i    ¹⁴ Z. Bugajski, Nowa organizacja więziennictwa polskiego w oświetleniu historycz•

2

nvm, Warszawa 1937.

3

■ ¹⁵ S. Car, Dziesięciolecie więziennictwa polskiego, Warszawa 1929.

4

   „Świat” 1932, nr 4.

5

   H. Wajn, Więźniowie polityczni w latach 1918-1939, „Z pola walki” 1965, nr 4; J. Ławnik, Represje policyjne wobec ruchu robotniczego 1918-1939, Warszawa 197^; S. Michalski, Społeczna i pedagogiczna działalność Stefanii Sempołowskiej, Warszawa 1973.

6

   H. Zatorska, W walce o amnestią dla więźniów politycznych, „Z pola walki” 1956, nr 1; T. Sierocki, Wizyta posłów Labour Party w Polsce, „Z pola walki” 1966, nr 1; J. Łaptos, Działalność francuskiego komitetu na rzecz amnestii w Polsce, „Z pola walki” 1975, nr 4.

7

   S. Walczak, Prawo penitencjarne - zarys systemu, Warszawa 1972.

8

   L. Radzinowicz, Kryzys polskiego ustroju penitencjarnego, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1935, nr 42.

9

   J. Naumiuk, Robotnicze Kielce, Łódź 1972; J. Pazdur, Dzieje Kielc 1864-1939, Warszawa, Wrocław, Kraków 1971; H. Rechowicz, Historia ruchu robotniczego w Zagłębiu Dąbrowskim, Katowice 1981; J. Ławnik, Komunistyczna Partia Polski w województwie kieleckim 1918-1938, Kielce 1994; Tenże, Działalność Komunistycznej Par-