DSCF4954

\

^e>. ^y°K J⁰'

JJ*3t i Si

-^{2> l9}23 ⁾⁶°0d.

n _r^do

³5 _r.;

00*03

43-Ini k Jst 6; ka, ar* : w-

II. SYSTEM PENITENCJARNY II RZECZYPOSPOLITEJ

System penitencjarny, czyli system wykonania kary i resocjalizacji skazanych, obejmuje: regulaminy, kadrę i obiekty więzienne. Kształtował się on od roku 1917 do 1939 . Dość istotne poczynania w tym zakresie zostały przerwane wybuchem II wojny światowej.

Dnia 1 września 1917 r. administracja niemiecka przekazała w ręce polskie na terenie Kongresówki sądownictwo, zatrzymując jednak zarząd nad więziennictwem. Uczyniono to pod pretekstem, jakoby Polakom brak było specjalistów z zakresu spraw penitencjarnych. W zaistniałej sytuacji, w marcu 1918 r. Leon Berenson, naczelnik Wydziału Administracyjnego, i Jan Zakrzewski, naczelnik Wydziału Więziennego Ministerstwa Sprawiedliwości, rozpoczęli z Niemcami pertraktacje w sprawie stworzenia zaczątków polskiej służby więziennej. W wyniku tych rozmów umieszczono na praktykach kilkadziesiąt osób, które w przyszłości miały pełnić funkcję naczelników więzień¹.

Dnia 6 listopada 1918 r. pod zarząd polski przeszły obiekty więzienne w Galicji, w tym znajdujące się na terenie Krakowa, Tamowa, Wadowic, Rzeszowa, Mysłowic, Wiśnicza, Sanoka. Pięć dni później, w trakcie rozbrajania okupantów obsadzono polskim personelem areszty i więzienia na terenie Warszawy. W teren wysłano ludzi, którzy mieli za zadanie przejąć obiekty w większych miastach Kongresówki. W przeciągu kilku dni przejęto z rąk Niemców i Austriaków więzienia w Płocku, Kaliszu, Sieradzu, Łodzi, Radomiu, Kielcach, Włocławku, Sandomierzu. Tam gdzie zabrakło przedstawicieli delegowanych z Warszawy, opiekę nad aresztami i więzieniami roztoczyły magistraty lub władze wojskowe.

Więzienia na kresach: w Czortkowie, Drohobyczu, Kobiyniu, Kowlu, Lidzie, Łucku, Nowogródku, Stanisławowie, Tarnopolu i Wołkowysku aż do 20 grudnia 1920 r. podporządkowane były Zarządowi Terenów Frontowych

43

1

M. Czerwiec, Więzienioznawstwo..., s. 208.