DSC06903

ad hoc, dla rozwiązania jakichś zagadnień, nie będą grupami pierwotnymi (podstawowymi), bo nie posiadają tych cech, które mają grupy pierwotne.

f Ponieważ interesuje nas rodzina^-r-Jundamentolna Jcomórką, wytwarzania się społecznego charakteru i społecznych ideałów,

| instytucja rodząca dzieci, a w niej intymne, bezpośrednie (twarzą ■E uczuciowe itp. ^^imożemy ją okreś-

Gricpa wtórna spełnia inną rolę w życiu jednostki niż grupa podstawowa ~tptBTWólna). Stosunki między członkami są tu chłodne, bezosobowe, umowne i formalne. Ludzie uczestniczą w niej nie całą pełnią osobowości, lecz tylko ograniczonym, jej fragmentem. W tym znaczeniu grupa ta nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do innych celów, a kontakt między członkami jest w niej zwykle sporadyczny. Przykładem może tu być jakieś międzynarodowe stowarzyszenie naukowe, które latami prowadzi prace, choć jego członkowie nigdy nie spotykają się razem lub spotykają się bardzo rzadko. Do grup wtórnych można też zaliczyć — według K. Yo u n g a (1960) —1 naród, związek zawodowy, zrzeszenia (np. studentów, prawników), towarzystwa artystyczne, literackie i naukowe czy szkoły filozoficzne. Niektóre z tych grup wykazują cechy grupy podstawowej, np. bezpośrednie oddziaływanie na siebie (ekspedientek w sklepie, robotników w fabryce itp.), jednakże organizację jako całość należy uważać za grupę wtórną.

Grupy wtórne opracowują skomplikowane zarządzenia, ustalające formy organizacyjne i treści pracy swoich członków. Są liczebnie większe, mają charakter bardziej oficjalny i nawiązują kontakty w sposób pośredni (Dictionary of sociology, 1959, s. 135). Ich członkowie, wraz ze swoimi postawami i rolami wytworzonymi w grupach pierwotnych, wpływają do pewnego stopnia na strukturę grupy wtórnej. Pozytywne lub wrogie postawy wobec władzy, chęć do współdziałania z innymi lub usuwanie się od współpracy — mają zwykle źródło w grupie podstawowej, najczęściej w rodzinie. Niektóre grupy pierwotne, np. rodzina, powstają, rozwijają się i nabierają trwałości pod kontrolą istniejących instytucji (grupy wtórnej) czy państwa. Z drugiej strony wiele jest zespołów przemijających i pozbawionych ciągłości, po-

mimo że występują w nich kontakty bliskie i bezpośrednie. Dobrą ilustracją jest tu tłum uliczny czy publiczność na widowni, która — choć nieco zinstytucjonalizowana — jest uważana za przemijający zespół ludzi, zebrany na czas ograniczony. Zespoły te nazywamy grupami wtórnymi nietrwałymi, w przeciwieństwie do grup wtórnych trwałych, takich jak: instytucje społeczne, gospodarcze, wojsko i inne.

2. Rodzaje oraz cechy rodziny jako grupy pierwotnej

Powszechną i niewątpliwie najważniejszą grupą pierwotną jest bezspornie rodzina. Jej znaczenie wynika nie tylko z jej kształtu czy istnienia w każdym społeczeństwie, lecz przede wszystkim z tego, że jest ona pierwszym i podstawowym miejscem rozwoju, uspołecznienia, współżycia dziecka. Rodzina wychowuje nie tylko dla siebie jako rodziny, ale przede wszystkim dla osobistego szczęścia jednostki i dla dobra ogólnego, społecznego.

Rodzina ma swoją historycznie określoną organizację i występuje we wszystkich społeczeństwach. Istnieje na przykład różnica między rodziną goliandryczną, w której jedna kobieta ma kilku mężów, a rodziną poligamiczną, gdzie jeden mężczyzna ma wiele żon. Jeszcze istotniejsze są różnice między rodziną poligamiczną w znaczeniu lewiratywnym, w której wdowa poślubia brata swego zmarłego męża, stając się jego drugą żoną, a rodziną poligamiczną w znaczeniu sororatywnym, która uświęca małżeństwo wdowca z siostrą jego zmarłej żony (Murdock 1949, s. 2, 23 i nast.; zob. też: Szczepański, 1965, s. 41; Sprott 1958, s. 60).

Trzeba także wskazać na różnicę między patri-rodziną i ma-tri-rodziną, między rodziną wiejską, w której wszyscy członkowie są zatrudnieni we własnym gospodarstwie, a współczesną rodziną miejską, w której rodzice .pracują zawodowo. Mimo to jednak zawsze mamy do czynienia z rodziną, której -istota i funkcje są bardzo podobne.

Różnorodność form i ciągłę przemiany rodziny nastręczają, kłopoty z jej zdefiniowaniem. Spróbujemy przytoczyć kilka propozycji w tym względzie./^edług E. Littr ć (Porot, 1967, s. 1) rodzinę tworzy zespół osób tej samej krwi, żyjących pod jednym

13