DSCN0808

lenia lub zbieżności. Na rys. 5-60d przedstawiony jest przykład wymiarowania stożka zewnętrznego z wydrążonym otworem stożkowym. Znaki zbieżności pi. sze się obok tworzących obydwu stożków. Za znakiem pochylenia i zbieżności podaje się ich wartość liczbową, np. 1 :10; 0,1 lub 10%.

Krawędzie brył obrotowych ściętych stożkowo wymiarujemy w sposób podany na rys. 5-61. Stożkowe nawiercenia otworów cylindrycznych wymiarujemy w sposób podany na rys. 5-62.

Otwory leżące na okręgu kola wymiarujemy, podając w pierwszej kolejności wartość liczbową średnicy okręgu, na którym mają być rozmieszczone te otwo-Ty. Zależnie od układu otworów (symetryczny lub niesymetryczny) stosujemy odpowiednie sposoby wymiarowania. W pierwszym wypadku inne wymiary nie są potrzebne (rys. 5-63o), w drugim wypadku położenie środków otworów wyznaczamy za pomocą kątów (rys. 5-636) lub odległości od osi (rys. 5-63c).

5.3.5. Porządkowe zasady wymiarowania

Zasady te można streścić następująco: 1) stawianie wymiarów tylko koniecznych, 2) niepowtarzanie wymiarów, 3) niezamykanie wymiarów, 4) pomijanie wymiarów oczywistych. Wyżej wymienione zasady obpwiązują w sposób bezwzględny.

Zasada wymiarów koniecznych opiera się na następujących podstawach: a) każdy wymiar na rysunku przeznaczony jest do wykonania poszczególnych .czynności i zabiegów wytwórczych, b) każdy wymiar na rysunku powinien dawać się odmierzyć na przedmiocie w czasie wykonywania czynności obróbkowych, c) w wymiarach rysunkowych powinna być uwzględniona realna możliwość pomiaru obrabianego przedmiotu w kolejności ustalonej wymiarowaniem.

Zasada niepowtarzalna wymiarów. Wymiarów nie należy nigdy powtarzać ani na tym samym rzucie, ani na różnych rzutach na tym samym rysunku, ani nawet w różnych rysunkach lub arkuszach, na których ten sam przedmiot jest przedstawiony. Natomiast każdy wymiar powinien być podany na rysunkach tylko raz jeden i to w miejscu, w którym jest on najbardziej zrozumiały

Rys, 5-64. Łańcuch wymiarowy prosty

i potrzebny ze Względu na przebieg obróbki.

Zasada niezamykania wymiarów. Niektóre wymiary przedmiotu wynikają z obróbki jego powierzchni na podstawie przyjętych właściwych wymiarów. Umieszczenie więc tego rodzaju wymiarów na rysunku jest nie tylko zbędne, lecz stanowi niedopuszczalny błąd. Wymiarami zbędnymi są wymiary zamykające łańcuchy wymiarowe i wymiary oczywiste.

Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw. łańcuchy wymiarowe proste — rys. 5-64) lub dowolnie skierowanych

(tzw. łańcuchy wymiarowe złożone — rys. 5-65). W obu rodzajach łańcuchów wymiarowych należy stosować zasadę niezamykania wymiarów, tj. niewpi-sywania wymiaru całkowitego ani pozostałych wymiarów łańcucha, gdyż łańcuch zamknięty zawiera wymiary zbędne, wynikające z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe powinny więc pozostać otwarte (zasada niezamykania wymiarów), przy czym pomija się wymiar najmniej ważny. Jeżeli wymiarem mniej ważnym jest łączna długość przedmiotu, wg którego obcina się materiał,

Rys. 5-65. Łańcuch wymiarowy złożony

30 _t|,    40

■70

Rys. 5-66. Wymiar orientacyjny • ('"'70)

to wymiar ten należy podać poprzedzając go znakiem (około), traktując go jako wymiar orientacyjny (rys. 5-66).

Zasada pomijania wymiarów oczywistych. Pomijanie wymiarów oczywistych dotyczy przede wszystkim wymiarów kątowych, wynoszących 0° lub 90°, tj, odnoszących się do linii rysunkowych wzajemnie równoległych lub prostopadłych.

i