DSCN1709

wnoszą nic nowego do znajomości ceramiki z Łę-cza. Natomiast dość liczne (fragmenty ośmiu naczyń) naczynia sitowate dzielą się na dwie różnie ukształtowane odmiany (Ryc. 5i, 7c). Są to naczynia wygładzane, z otworkami przebitymi od zewnątrz, niekiedy nieprzebitymi całkowicie. Funkcja ich nie jest całkowicie jasna. Oba wymienione tu typy nie mogą się przyczynić do uściślenia chronologii.

Typem silnie zróżnicowanym są kubki. Oprócz ułamków czternastu form, których dokładniej określić nie można (w tym jest jedna o uchu zdobionym potrójnymi skośnymi liniami, wykonanymi kółkiem zębatym), notujemy tu fragmenty dalszych czernastu okazów, należących do kilku odmian. Omówione już w poprzednim sprawozdaniu głębokie kubki o kulistych dnach (Ryc. 7a, lic) i niekiedy wyodrębnionej krawędzi (Ryc. 13c) są czernione i wygładzane, o średnicach otworów wynoszących 8—14 cm, a pojemność zmierzonego okazu wynosiła 0,6 litra.

Nieliczne formy czernione i wyświecane o wysokiej szyjce oraz wyodrębnionym ostrym załamaniem brzuśca (Ryc. 7d) nie są zbyt częste w naszych materiałach. Wyraźnie pokrewna im jest forma o szyjce cylindrycznej i brzuścu zaokrąglonym (Ryc. 16e). Mają one lekko wyodrębnione krawędzie. Są to formy pospolite w kulturze pomorskiej, a także grobów kloszowych ^u.

Dotychczas nie były w naszym materiale notowane kubki o krótkiej lejkowatej szyjce i ostrym załomie brzuśca (Ryc. 5f). Są to formy wygładzane, niewielkie (średnice otworów 9—11,5 cm), rzadkie na omawianym terytorium ¹². Do form już znanych należy kubek stożkowaty o wyodrębnionej ostrym załamaniem części górnej (Ryc. 7h). Jest on wygładzany, o średnicy otworu wynoszącej około 13 cm, a pojemności w przybliżeniu 0,3 litra.

Natomiast formą bezsprzecznie nową i bardzo interesującą jest brzusiec naczynia (kubka) zdobiony trzema poziomymi żłobkami (Ryc. 16i). Najbliższe czasowo i terytorialnie znane mi odpowiedniki tego sposobu zdobienia naczyń pochodzą

¹¹ Por. L. J. Łuka: Nowe cmentarzyska kultury pomorskiej w Wielkopolsce, „Fontes Archaeologici Posna-nienses". T. VIII—IX, 1958, str. 159 i n., rys. IX, 7 i XII, 7; B. Wiącek: Cmentarzysko kultury pomorskiej w Rą-biu, pow. kartuski, „Rocznik Gdański”, T. XXI, 1962, str. 273 i n., tabl. VI oraz M. Gądzikiewicz:    Wy

brane zagadnienia z badań nad kulturą grobów kloszowych, „Wiadomości Archeologiczne”, T. XX, 1954, tabl. XVII, III, 2 i 3, a takie J. Antoniewicz: op. cit., tabl. Xo i XLi.

i* Por. J. Antoniewicz: op. cit., tabl. XXIXg.

z okresu halsztackiego (i to raczej z młodszych jego faz) z terenów Pomorza i Kujaw ¹³.

Silnie zbliżone do niektórych kubków i mis są czarki, których również znamy kilka odmian. Najpospolitsze są czarki głębokie, kulistodenne, o niezbyt wyraźnie wyodrębnionej szyjce (Ryc. 3k, 5g, 16f). Mają one powierzchnie wygładzane, średnice ich otworów wynoszą 7—12,5 cm, a pojemność 0,27 do 0,56 litra. Pokrewny im jest jedyny egzemplarz dużej głębokiej czarki o lejkowatej szyjce i karbowanej krawędzi (Ryc. 7f). Średnica jej otworu wynosi około 15 cm, a pojemność w przybliżeniu 0,9 litra. Kulistodenność tych form wskazuje na ich pochodzenie najwcześniej z okresu halsztackiego D ¹⁴.

Na uwagę zasługują jeszcze fragmenty dwóch dalszych czarek. Jeden pochodzi z naczynia

0    ostrym załomie brzuśca (Ryc. 7i) i zapewne kulistym dnie. Jest to forma występująca w materiałach z kurhanów, zapewne z okresu lateńskiego, a rzadka w osadach ¹⁵. Miniaturowa czarka (Ryc. 3g) zdobiona nalepianą listwą z rzędem dołków, zamyka listę egzemplarzy tego typu.

Bardzo licznie reprezentowane są w materiale naczynia beczułkowate, których znamy ponad siedemdziesiąt egzemplarzy. Stosunkowo najlepiej zachowany (Ryc. 8d) posiada krawędź prostą i łagodnie wydęty w górnej części brzusiec. Mało jest form o brzuścu silnie wydętym, lekkie wyodrębnienie krawędzi posiada około V₃ egzemplarzy (Ryc. 5e), a jej karbowanie występuje sporadycznie (Ryc. 5h). W jednym wypadku stwierdzono ornament paznokciowy (Ryc. 8b), a ponad połowa naczyń tego typu jest chropowacona (Ryc. 14e, lid). Przeważa zastosowanie domieszki grubo-

1    średnioziarnistej, a średnice otworów wynoszą 10—28 cm. Zwraca uwagę fakt, że egzemplarz zdobiony ornamentem paznokciowym (Ryc. 8b), ma dobre analogie także we wcześniejszych materiałach z tego terenu ¹⁶.

¹³    J. Kostrzewski: Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań 1958, str. 171 i n., rys. 126; 128; 131 i 186 oraz L. Krzyżaniak: Cmentarzysko z wczesnego i środkowego okresu lateńskiego w Wierzchowicach, pow. Włocławek, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, T. XVI, 1965, str. 106 i rys. 5,5.

¹⁴    J. Kostrzewski, W. Chmielewski K.

Jażdżewski:    Pradzieje Polski, Wrocław—Warsza

wa—Kraków 1965, str. 236.

^,s Por. E. Hollack: Hugelgraber be i Neucken, Kr.

Pr. Eylau, „Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia zu Kónigsberg i. Pr.”, T. XXII, 1909, tabl. LIII, 6;

J. Dąbrowski i Ł. Okuliczowa: Sprawozdanie z badań kurhanu, odkrytego w Lidzbarku Warmińskim, „Rocznik Olsztyński", T. II, 1959, tabl. V, 2, a także J. Antoniewicz: op. cit., tabl. XXIXa.

¹⁶ Por. H. Urbanek: Die friihen Flachgraberfelder Ostpreussens, Królewiec—Berlin 1941, tabl. 8, 10 i 13, 6. a formy późniejsze J. Antoniewicz: op. cit., tabl. XIIb i XXXIVj.

399