DSCN1759

Model zmiany postaw 107

Rozmrażanie rozumiane jest tutaj jako etap naruszania ustabilizowanych sądów o świecie, o innych ludziach, o wartościach. Z jednej strony chodzi o spowodowanie dysonansu poznawczego poprzez np. wprowadzenie informacji naruszających podstawy istniejących wyobrażeń o świecie i stosunku do rzeczywistości, z drugiej zaś o wywołanie niepokoju wiążącego się z zachwianiem dotychczasowej pozytywnej samooceny. Wzbudzamy w ten sposób motywacje do: przyjmowania nowych informacji, analizowania siebie, swoich poglądów w kontekście zmienionych warunków, analizowania własnych możliwości adaptacyjnych i wreszcie - motywacje do akceptowania konieczności zmiany postaw.

Można wskazać następujące mechanizmy oddziałujące na tym etapie zmiany postaw. ł) kształtowanie poczucia braku sprawności i efektywności działań według dotychczasowych wzorów oraz poczucia nie-adekwatności i niestosowności posiadanych przez jednostkę opinii; 2) zachwianie poczucia własnej wartości jednostki poprzez wytworzenie sytuacji, w których nie może ona siebie zaakceptować, np. postrzegając własną osobę jako przyczynę negatywnych zjawisk; 3) zapewnianie poczucia bezpieczeństwa jednostce ujawniającej własne negatywne uczucia i oceny, tak aby ułatwić niezbędną dla zmiany postaw otwartość. Klasycznym przykładem może być tu spowiedź w Kościele katolickim, która odbywa się w warunkach akceptacji, a także bezpieczeństwa płynącego z zasady tajemnicy spowiedzi.

Oczekiwanym efektem rozmrażania jest gotowość jednostki do przyjęcia nowych informacji, nowych kryteriów ocen oraz zaakceptowania konieczności wprowadzenia zmian w swoim sposobie myślenia, definiowania sytuacji, działania.

Proces zmieniania rozpoczyna się od poszukiwania informacji o własnych zachowaniach. Jednostka odbiera te informacje z otoczenia, sama również komunikuje się z innymi w tym zakresie, i wreszcie, za pomocą zdobytej wiedzy modyfikuje sposób postrzegania swoich zachowań i działań, przyswaja sobie nowe reakcje, nowe uczucia i nowe poglądy. W wyniku takich oddziaływań zewnętrznych oraz własnych ustaleń jednostka dokonuje ponownego samookreślenia.

Można wyróżnić dwa główne mechanizmy tego procesu: 1) identyfikowanie się z osobami stanowiącymi dla jednostki źródło informacji. Mechanizm ten wiąże się z pojęciem autorytetu. Identyfikacja wyraża się w naśladowaniu postaw, przyjmowaniu gotowych wzorów zachowań lub też w przyjmowaniu jako obowiązujących narzucanych przez autorytet ocen, wzorów zachowań (nawet jeśli samych zachowań jednostka podporządkowująca się nie postrzega); 2) identyfikowanie się z treścią informacji bez względu na osobę (osoby) nadawcy. Ten mechanizm wiąże się z poszukiwaniem treści potwierdzających zmodyfikowany sposób widzenia zarówno siebie jak i innych, oceny wartości, zachowań, przekonań. Wiąże się to także z poszukiwaniem nowych źródeł informacji, które do tej pory były pomijane lub nie akceptowane, a które ze względu na przekazywane treści mogą dostarczyć aktualnie potrzebnych uzasadnień. Oba te mechanizmy można określić jako odpowiedź na zwiększoną, w sytuacji dokonywania reorientacji i przewartościowań, wrażliwość na informacje, które potwierdzają zachodzące procesy zmian postaw.

Trzeci etap wprowadzania zmian w postawach określany jest jako zamrażanie, czyli utrwalenie nowo nabytych cech osobowości, nowych sposobów oceny, nowych wzorów zachowań. Zmiany postaw mają tym trwalszy charakter, im bardziej zostały zintemalizowane i im bardziej dokonały się w rezultacie własnych przemyśleń, własnych wyborów jednostki. Zawsze jednak, choć w różnym stopniu, niezbędne jest podtrzymywanie i wzmacnianie nowych postaw ze względu na tendencje powracania do postaw pierwotnych. Ponadto, ciągłej zmianie