DSCN1812

•• i- rvb w badanym materiale wykopalisko-b^ćlano na podstawie łusek i jedynie w nie-^W' veh wypadkach na podstawie kości nadają-, j_e tego celu. Zarówno na podstawie ^średnich odczytów wieku, jak też na pod-•_e wielkości poszczególnych kości dochodzi-• do wniosku, że przedmiotem naszych badań j przede wszystkim osobniki dorosłe. Do podobnych wniosków dochodzą Z. Chełkowski¹ i W. p. Lebiediew*.

Na podstawie omawianych wykopalisk z Tolkmicka bardzo ciekawie przedstawiałoby się porównanie składu wiekowego połowów dawnych z obecnymi. Przekroczyłoby to jednak zakres niniejszej pracy, której celem jest jedynie omówienie składu gatunkowego ówczesnych połowów w zestawieniu z obecnymi połowami rybaków z Tolk-micka. W związku z tym przyjęliśmy za W. D. Liebiediewem², że każda określona w materiale wykopaliskowym łuska lub kość (z wyjątkiem jesiotra) należała do poszczególnej ryby, stąd proporcje zachodzące w składzie ilościowym kości i łusek z określonych gatunków ryb są odzwierciedleniem składu gatukowego połowów we wczesnej epoce żelaza, z której pochodziły badane materiały (650—400 w.p.n.eO.

Do przyjęcia takiego właśnie toku rozumowania skłoniło nas przede wszystkim to, że w badanym materiale wykopaliskowym czołowe miejsce zajmowały właściwie tylko dwa gatunki: ciosa i leszcz. Stosunek liczebności występowania łusek do kości u tych gatunków był odwrotny: dobrze i licznie zachował się materiał kostny leszcza, a źle i nielicznie ciosy, która posiada bardzo delikatne kości, natomiast jej łuski zachowały się o wiele lepiej i liczniej od łusek leszcza. Stąd przyjmując jedną kość i jedną łuskę za jedną rybę nie popełniamy wielkiego błędu w określeniu przypuszczalnej proporcji między liczebnościami tych przewodnich gatunków w ówczesnych połowach. Pozostałe gatunki są traktowane przez nas jako przyłów (z wyjątkiem może nieco liczniej występującego sandacza) i dlatego nie zaciemniają nam one ogólnego obrazu połowów.

Tabel

tawicme ciężaru łusek oznaczonych (A) i me oznaczonych (B)

	- -		—......- ■ ■ ■ -,	—
Lp.		A gramach		W
	A	B	Ai B j	A	B
1	1,980 1	1.320 1	3,300 I	60,0 i	40,0
2	5,810 j	1,190 ^1	7,000	83,0 i	17 n
3	1,955	1,195	3,150	624	37 o
4	4,680 1	1.320 |	6,000 j	78,0 !	22,0
5	4,620 1	1,080 !	5,700 !	81,1	18,9
6	4,740 |	1.110 i	5,850 !	81,0	19,0
	0,620	0,030 I	0,650 ;	95,4	4,6
8	0,500 I	0,090 i	0,590 I	84,7	15*3
9	0,670 j	0,030 j	0,700 I	95,7	4,3
10	1,050 |	0,860	1,910 >	55,0 ^3	45,0
11	2,750	0,140	2,890	95,2	4,8
12	0,175	0,175 j	0,350	50,0	50,0
13	0,200	—	0,020 j	100,0 |
14	34,200	3,800 |	38,000	90,0	10,0
15	3,020	1,630 j	4,650 j	64,9	35,1
16	0,560	0,140 i	0,700	80,0 j	20,0
17	0,360	0,240 I	0,600 I	60,0	40,0
18	2,700	0,550 '	3,250	83,1	16,9
19	0,025	0,045	0,070	35,7 !	64,3
20	0,575	0,425 |	1,000	57,5	42,5
21	0,680	0,720 !	1,400	48,6	51,4
22	0,565	3,335 |	3,900	14,5	85,5
23	100,735	105,265	206,000	48,9	51,1
24	0,045	0,005 j	0,050	90,0 i	10,0
25	0,060	0,005 !	0,065	92,3	7 7
26	3,800	7,030 ^1	10,830	35,1	64,9
27	0,060	0,010	0,070	85,7	14,3
28	1,700	0,350	2,050	| 82,9	17,1
Razem	178,655	132,090	310,745	j —	—
	57,5%	42,5% ! 1	100,0%	—	—

Można by było pokusić się o określenie ilości osobników występujących w materiale wykopaliskowym według metody stosowanej przez Z. Cheł-kowskiego⁷. Badacz ten w nader skrupulatny sposób określa nieraz jedną rybę na podstawie kilku należących do niej kości (klasyfikując je na podstawie wielkości, wieku itp.). Jest to bezprzecznie słuszna metoda, jeśli się operuje samym tylko kostnym materiałem wykopaliskowym, jak to ma właśnie miejsce w przypadku Z. Chełkowskiego, który jedynie marginesowo wspomina o niewielkiej ilości występujących łusek, albo nie omawia w ogóle materiału łuskowego. Nasz materiał zawierał zarówno kości, jak też nader licznie występujące łuski, stąd z wyłuszczonych powyżej względów uznaliśmy za celowe przyjęcie wspomniane; koncepcji W. D. Lebiediewa, według której każdi przekazana do zbadania łuska i kość odpow iada jędi nej rybie.

⁷ Z. Chełkowski: Szczątki ryb..; Z. Ch elków ski: Wczesnośredniowieczne pozostałości..; Z. Che k o w s k i: Pozostałości ryb...

II Wiadomości Archeologiczne. T XXXII. z

1

Z. Chełkowski: Szczątki ryb w materiale wykopaliskowym z osady wczesnośredniowiecznej Szczecin--Mścięcino, ..Materiał/ Zachodnio-Pomorskie”, T. V, 1959; Z. Chełkowski: Wczesnośredniowieczne pozostałości ^ryb z Kamienia Pomorskiego, „Materiały Zachodnio-Pomorskie . T. V, 1960; Z. Chełkowski: Pozostałości ryb w materiale wykopaliskowym osady kultury pucharów lejkowatych w Ustowie, pow. Szczecin, „Materiały Zachodno-Pomorskie”, T. VI, 1960.

2

W. D. Lebiediew: op. cit.

3

³ W. D. Lebiediew: op. cit.