DSCN1813 (2)

Rewiwalizm 161

tocznych, tc z kolei wyjaśnia się przez działania społeczne, działania redukuje się do czynników psychicznych i motywacyjnych, czynniki psychiczne wywodzi się z biologicznych. biologiczne sprowadza się do procesów chemicznych i fizycznych, tak Ze w rezultacie (na zasadzie przechodniości) kulturę można wyjaśniać w kategoriach fizyki lub wręcz utożsamiać z procesami fizycznymi. Redukcjonizm w takim ujęciu to także doktryna uznająca. Ze ustalenia jednej dyscypliny naukowej mogą zostać wyjaśnione przez rezultaty innej dyscypliny, a w ostateczności wszelkie zjawiska tłumaczyć przez procesy fizyczne i chemiczne. Stanowisko takie wydaje się trudne do umymania.

Pojęcie redukcjonizmu odnoszone jest w socjologii zazwyczaj do wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących na poziomie makrospołecznym przez procesy (głównie działania społeczne) występujące na poziomie mikro społecznym. Wyodrębnić można jednak inny typ redukcjonizmu, w którym wszelkie zjawiska i procesy wyjaśnia się wyłącznie przez odwołanie się do teorii ma-krospołecznej. Podejście tego typu szczególnie wyraźnie widoczne jest w ujęciach marksistowskich, a także w teoriach strukturalnych. Redukcjonizm w tym ujęciu oznacza próbę wyjaśnienia wszystkich zjawisk społecznych z jednej perspektywy teore-tyczno-metodologicznej, a nie — jak poprzednio — poszukiwania jakichś elementarnych zjawisk występujących na wszystkich poziomach rzeczywistości społecznej. Wyodrębniając dwa odmienne typy redukcjonizmu — występujące w obrębie teorii mikrosocjologicznęj oraz makrosocjolo-gicznęj - próbuje się wypracować ujęcia antyiedukcjonistyczne, sytuujące się na średnim poziomie (organizacyjnym) życia społecznego [R. Sibcon 1996, s. 50].

Redukcjonizm to także sposób wyjaśniania polegający na poszukiwaniu jednego czynnika determinującego. Redukcjonizm w tej wersji to wyjaśnianie jednoczyn-nikowe (monokauzalne), przypisujące ja-

kiejś wybranej zmiennej decydujący wpływ na przebieg procesów społecznych. Najbardziej znaczącym typem determinizmu jed-noczynnikowego był determinizm ekonomiczny. Redukcjonizm to także podejście, w którym całą rzeczywistość usiłuje się wyjaśnić przez wykrycie jednego ogólnego prawa nauki (stanowisko to można    uznać

za odmianę determinizmu jednoczynniko-wego). Orientację przeciwstawną do redukcjonizmu określa się jako antyredukcjonizzn lub emergentyzm. (A.S.)

Zob. determinizm w socjologii, emergentyzm. holizm, indywidualizm metodologiczny, kolektywizm, socjologia, socjologia ekonomiczna.

Literatura:

Sibeon R.. 1996, Konstruowanie -współczesnej socjologii procy socjalnej [w:] Socjologia pracy socjalnej, wybór i oprać. M. Davics.

1 nłcrart. 'Warszawa.

Urbanek A., 1987, Redukcjonizm |w j Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny. Ossolineum. Wyd. PAN, Wrocław.

Regres, zob. rozwój społeczny.

Regresja, zob. styl Życia.

Re izm, zob. procesualizm.

Relacja terapeutyczna, zob. empatia.

Repliki, zob. kalka.

Reprodukcja, zob. przemoc symboliczna.

Residua (rczydua). zob. ideologia.

Resocjalizacja, zob. instytucja totalna, socjalizacja.

Rewitalizm. 1. Ogół działań zmierzających do przywrócenia pełnej sprawności psychofizycznej osobom w podeszłym wieku lub inwalidom. 2. Rewiwalizm. (A.S.)

Rew iwa I izm. ponowne ożywienie, przywrócenie do życia. I. Nagłe obudzenie się uczucia religijnego, przekształcające osobę obojętną religijnie w gorliwego wyznawcę.