DSCN1837 (5)

Hanna Graczyk

3. Zwiastowanie

3.1.    Przedstawienia hi story czno-biblijne

3.1.1.    Maryja i Gabriel

Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie jako temat plastyczny towarzy

szyło chrześcijaństwu od zarania jego dziejów. O wyjątkowej randze tych przedstawień świadczy fakt, iż umieszczane były one zazwyczaj w głównych ołtarzach świątyń¹. Bogactwo treści zawarte w tych kompozycjach stawia sceną Zwiastowania w rzędzie najważniejszych tematów w sztuce sakralnej czasów nowożytnych, także polskiej. Wydarzenie ewangeliczne, podczas którego dokonało się Wcielenie, jest nie tylko epizodem z życia Matki Boskiej, lecz jawi się jako moment przełomowy dla dziejów ludzkości, kulminacja zbawczego planu Boga. Wiele z zachowanych przedstawień wiernie ilustruje opis św. Łukasza (Łk 1,26-38), ukazując poszczególne chwile poselstwa anielskiego. Istnieją ponadto kompozycje oparte na apokryfach lub takie, w których rozbudowano ich wymowę teologiczną, wzbogacając je o wątki dotyczące antytezy Ewa — Maryja, zaślubin Oblubienicy Maryi z Bogiem, a także o postaci proroków. Dialog pomiędzy Maryją a Gabrielem posłużył również artystom dla ukazania przymiotów duchowych Matki Chrystusa.

¹ W polskiej historiografii sztuki temat Zwiastowania pojawił się w 1929 roku, kiedy na łamach czasopisma „Wiara i Życie" ukazał się artykuł M. Jarosławie-ckiej, Zwiastowanie Najświętszej Maryi Pannie w sztuce omawiający to zagadnienie jedynie w zakresie sztuki wczesnochrześcijańskiej, późniejsze okresy traktując w sposób bardzo ogólny. W 1935 roku próbę zanalizowania tej sceny podjęła J. Rogowska-Doroszewska publikując pracę pt. Zwiastowanie w sztuce polskiej w której omówiła powierzchownie Zwiastowanie jako temat plastyczny i literacki od romanizmu do czasów sobie współczesnych. Zagadnienie ikonografii Zwiastowania poruszają na marginesie innych problemów: M. Skrudlik w pracy: Królowa Korony Polskiej. Szkice z historii malarstwa 1 kultu Bogurodzicy w Polsce, wydanej we Lwowie w 1930 roku iJ. Pasierb w monografii: Malarz gdański Herman Han (Warszawa 1974). Kluczowe opracowanie tematu odnoszące się do sztuki zachodnioeuropejskiej podał J. H. Emininghaus w haśle Verkilndlgung an Marla (LChI, t. 4, szp. 422-37). Zwięzłe informacje zawarli również: E. Mdl o w L'Art reltgieux de la lin du XVIi slścle du XV//® siecle et du XVIII• slócle (Paryż 1951), L. Róau, w: Iconographie de l'art chrśtien (Paryż 1957), M. T r e n s, w: Iconogralla de la Vir-gen en el arte espańol (Madryt 1947). G. Schiller w swej lkonographie der chrlsl-lichen Kunst (Gtitersloh 1971) omawia to zagadnienie w sztuce protestanckiej.

119