DSCN1945

JU8    6. Zatrudnienie, praca zawodowa i bezrobocie.,.

się będą współcześnie rozumiane kwalifikacje i kompetencje pracownicze. W tym z kolei zakresie, edukacji zawodowej i oświacie dorosłych przypadnie rola wprost dominująca. Pojawia się jednak pytanie, jaka będzie owa edukacja zawodowa i oświata dorosłych?

Jednoznacznej odpowiedzi dzisiaj nie da się jeszcze ustalić. Tym bardziej więc nieodzowne są nasilone działania reformistyczne w dziedzinie edukacji zawodowej i oświaty dorosłych. Oznaki takich działań dostrzegalne są już w reformistycznych dążeniach Ministerstwa Edukacji Narodowej. Istotne jest, aby owym dążeniom w większym niż dotychczas stopniu sprzyjały także nauki pedagogiczne oraz nauki o pracy.

6.2. Zatrudnienie w teorii, w przepisach prawnych i w codziennej rzeczywistości

Przełom XX i XXI wieku - pisze prof. Stanisława Borkowska - cechują głębokie przemiany ekonomiczne i społeczne. Wynikają one z procesów globalizacji, konkurencyjności i rozwoju high-tech. Kreowane są także przez nasilające się procesy emigracyjne, oddziałujące na rynek pracy oraz na zmianę struktur społecznych. Następuje również demokratyzacja stosunków społecznych i przemysłowych. Zjawiska te wpływają na poszczególne kraje oraz społeczności i rodzą istotne wyzwania wobec polityki społecznej¹*².

Według cytowanej Autorki - po II wojnie światowej w krajach wysoko rozwiniętych wyodrębniły się trzy odmienne, kulturowo uwarunkowane modele podejścia do regulowania problemów pracy i polityki społecznej - amerykański, zachodnioeuropejski i japoński.

Model amerykański minimalizuje wpływ państwa na rozwiązywanie problemów pracy. Stawia on na odpowiedzialność jednostek za swój byt, rozwój i przyszłość, stawia też na przedsiębiorczość i rywalizację kadr. Nastawiony jest na „człowieka sukcesu” i kadrę kierowniczą jako główną siłę moto-ryczną rozwoju firmy. Jeżeli pracownik nie przynosi sukcesu lub przynosi korzyści malejące, traci pracę. Model amerykański cechuje zatem elastyczność zatrudnienia i płac.

Model zachodnioeuropejski:

aj zapewnia pracownikom godziwe warunki pracy, ochronę pracy i zabezpieczenie społeczne;

’*² S. Borkowska, WyttMttM wtjherproblrmóu f>mry, „Pedagogika Pracy", 1999. nr .15, s. H-

PMHi

a 2 /•trudnienie w teorii, w pr/.cpuHcIi pmwnych i w codzwniKj tuu /ywtMoici MMr

b)    sytuuje wysoko partnerów społecznych, luór/y odgrywają dużą rolę w re gulowaniu problemów pracy i polityki społecznej;

c)    doprowadza do relatywnie wysokiej produktywności.

W tym modelu - w odróżnieniu od USA i Japonii, ma miejsce bez zatrudnieniowy wzrost gospodarczy. W krajach Unii r.urcjjcjskiej objętych tym modelem jest też relatywnie niska chłonność wysokiej techniki i niższa konkurencyjność od cechującej gospodarkę amerykańską i japońską. W celu przeciwdziałania bezrobociu kraje UK prowadzą rozbudowana jarlu ykcrynko pracy. To wszystko powoduje, żc model zachodmoeuiojrcjski cechuje v/iyw ność płac i mała elastyczność rynku pracy, co w konsekwencji prowadzi do względnej sztywności zatrudnienia i płac.

Model japoński jest nastawiony na pokojową i ścisłą współpracę mena* gementu z pracownikami (ze związkami zawodowymi) i uznanie jej za gwaranta rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacji tegoż nastawienia służy system ponadzakładowych i zakładowych konsultacji. Japoński model zarządzania zasobami pracy przyjmuje, żc w każdym człowieku tkwi potencjał rozwojowy i należy w niego inwestować. Prowadzi to do rozwoju pracowników w toku pracy w firmie oraz naboru jeszcze nieukształtowanych młodych ludzi (absolwentów szkół). Jest to więc orientacja na „człowieka organizacji* od danego jej i rozwijającego się wraz z nią¹⁴³.

Dla omówionych tylko w skrócie modeli charakterystyczne jest to, ze model amerykański i japoński cechuje negocjacyjne kształtowanie płacy i płac, co już samo w sobie jest wielkim ostąjpuęciem.

Z przytoczonych przykładów można wnioskować, ze także w Polsce na leży dążyć do głębokich przekształceń struktur zatrudnienia, z nieuchronno*' cią skokowego wprost wzrostu kwalifikacji i stałego ich ffT—Tiyn a także z większą elastycznością zatrudnienia i płac.

W szczególności - pisze dalej prof. S. Borkowska - owe głębokie przerma ny struktur zatrudnienia zarówno w skali tnakao^ |h i

-    spadek zatrudnienia w rolnictwie, a także - choć z mmejeym mtęacaaesn -w przemyśle i wzrost w usługach, w szczególności W usługach nii msiritałnych.

-    zwrot od dominacji zatrudnienia w sektorach (działach! wysokiej MHHr » dwubiegunową koncentrację zatrudnienia ze względu na typ przedaiębior-

stwa: z jednej strony w wielkich korporacjach, często międzynaroduwpdk, których liczba rośnie, z drugiej - w (mail łmsmattf, kurczy ńę boWfcau przestrzeń pomiędzy tymi dworni typami przedsiębiorstwa.

¹⁴¹ Ibidem, s. 12.