DSCN2114 (2)

1

1

, 523-

W przedstawionych wyżej przykładach przemiany faz jądrowych zwj. z rozmnażaniem płciowym wielokomórkowych glonów i grzybów jedna z faz ₀3j czona była do pojedynczych komórek. Faza diploidalna u Ulothrix, Spirogy_ra ^ (bgomum i Rhizopus reprezentowana była tylko przez zygoty, gdyż ich pierw$»/' podziałem była od razu mejoza (rys. 5.21). U morszczyna na odwrót, faza hapioj?¹ na ograniczała się tylko do pojedynczych komórek — gamet, gdyż mejoza odby^

Rys. 5.22. Schemat przemiany faz jądrowych z lj. zą haploidalną reprezentowaną tylko przez gama;

się bezpośrednio przed ich powstaniem (rys. 5.22). Ten typ przemiany faz jądrowych. jaki reprezentuje morszczyn, jest u roślin stosunkowo rzadki, natomiast występuje u większości zwierząt.

Przemiana pokoleń

Jak to zostało przedstawione w poprzednim rdzdziale, redukcja liczby chromosomów może nastąpić w różnych momentach rozwoju osobniczego i udział obu faz jądrowych w cyklu rozwojowym roślin jest bardzo różny. U roślin spotykamy w związku z tym inne jeszcze szeroko rozpowszechnione zjawisko. Polega ono u tym, że zarówno faza haploidalna, jak i diploidalna reprezentowane są przez organizmy wielokomórkowe, które nazywamy dwoma pokoleniami. Z zygoty w wyniku podziałów mitotycznych wyrasta pokolenie diploidalne, które w pewnym stadium swego rozwoju wytwarza na drodze mejozy haploidalnc zarodniki — mejos-pory. Z mejospor z kolei na drodze podziałów mitotycznych rozwija się pokolenie haploidalne wytwarzające gamety, które w wyniku syngamii dają zygotę. Z zygot) rozwija się znów pokolenie diploidalne. Pokolenie diploidalne wytwarzające mejos-pory nazywamy s p o r o f i t e m, zaś pokolenie haploidalne wytwarzające gamet) — gametofitem. W cyklu rozwojowym roślin zjawisko kolejnego i regularnego następowania po sobie haploidalnych gametofitów i diploidalnych sporofiló" nazywamy przemianą pokoleń. Haploidalną fazę rozwojową rozpoczynaj*

_nia( przemiany faz jądrowych połą-r/cnihiM Pokoleń

gamety f		zygota
roślina haploidalna (gametofit)		t roślina
t mejospory		diploidalna (sporofit)

2n

mejospory, kończy się zaś ona wytworzeniem gamet. Fazę diploidalną rozpoczyna zygota, kończy zaś ją wytworzenie komórek macierzystych mejospor (rys. 5.23). Przemiana pokoleń jest zjawiskiem charakterystycznym dla wielu glonów i dla wszystkich roślin telomowych.

Przemiana pokoleń występuje w dwóch zasadniczych typach. W jednym z nich oba pokolenia mają jednakowy udział w cyklu rozwojowym rośliny i — poza liczbą chromosomów w komórkach oraz rodzajem wytwarzanych komórek rozrodczych — gametofit i sporo fu nie różnią się między sobą. Jest to izomorficzna przemiana pokoleń. Występuje u niektórych glonów morskich, których przykłady zostaną omówione niżej. W drugim typie przemiany pokoleń jedno z pokoleń ma wyraźną przewagę w cyklu rozwojowym, przy czym gametofit i sporofit mają różną postać. Jest to heteromorficzna przemiana pokoleń. Występuje u wielu glonów, niektórych grzybów i u wszystkich roślin telomowych.

Izomorficzna przemiana pokoleń

Przykłady izomorficznej przemiany pokoleń mogą stanowić cykle rozwojowe znanych nam już brunatnicy dikcjoty (Dictyota) lub morskiej zielenicy gałęzatki (Cladophora). Omówimy bliżej ten typ przemiany pokoleń u morskiej również zielenicy ulwy (Ulva). Ulwa tworzy płaską, blaszkowatą pleche 2-komórkowej grubości, przyczepioną chwytnikami do podłoża. Gametofity ulwy są rozdzielnopłciowe, występują tu nie różniące się morfologicznie osobniki męskie i żeńskie albo osobniki + i -. Brzeżne komórki plechy przekształcają się w gametangia, w których poprzez wielokrotne podziały powstają dwuwiciowe mikro- lub makrogamety, albo izogame-ly + i - . Syngamia odbywa się poza gametangiami, w wodzie, a powstała cztero-wiciowa zygota pływa przez krótki czas, następnie traci wici. otacza się ścianą

262

263