DSCN2272

XIV. Stres i wypalenie zawodowe pracowników socjalnych 25 7

więc z ciągłym dylematem: czy zadbać o interesy klientów poświęcając się w pełni swojej pracy, czy też chronić zasoby wiasnej energii dystansując się wobec spraw zawodowych?

Dodatkowymi obciążeniami wynikającymi z charakteru pracy w pomocy społecznej są:

•    Odpowiedzialność za losy hidzi - pracownicy socjalni podejmują często decyzje zmieniające ludzkie życie, np. decyzje o przydzieleniu lub odebraniu zasiłku, o warunkowym zobowiązaniu podopiecznego do podjęcia pracy lub leczenia uzależnienia alkoholowego czy o zgłoszeniu do sądu rodzinnego niezaspokajania potrzeb dziecka przez rodziców. Nie zawsze decyzje te zgodne są z oczekiwaniami klientów. Jednak wiedza pracownika o mechanizmach funkcjonowania rodziny i prawidłowościach dotyczących wychowywania dzieci, doświadczenie zdobyte w pracy, sumienie czy też właśnie odpowiedzialność zmuszają do podejmowania, nie zawsze wygodnych ale koniecznych decyzji.

| Stała gotowość do niesienia pomocy i dostępności dla klientów - jest wpisana w obowiązki zawodowe pracownika socjalnego ale wynika również z etyki pracy polegającej na pomaganiu. Cała aktywność zawodowa skierowana jest na poprawę sytuacji klienta. Pracownik nie może pozwolić sobie na zmęczenie, nie może przełożyć realizacji swoich zadań na inny dzień lub choćby na później. Praca socjalna polega między innymi na uczeniu ludzi odpowiedzialności. Aby nauczyć odpowiedzialności innych ludzi, samemu trzeba wykazywać się odpowiedzialnością, punktualności, sumiennością. A przecież pracownik socjalny, tak jak każdy ma własne trudne sytuacje żydowe. konflikty z partnerem, kłopoty z dziećmi, niezapłaconą ratę kredytu, skradziony samochód. Niełatwo wówczas dzielić się optymizmem i wiarą w pozytywne rozwiązanie spraw. Pracownik nie wybiera sobie klientów, zawsze musi być gotowy do służenia drugiemu człowiekowi, bez względu na osobiste sympatie czy antypatie.

•    Powtarzające się kontakty z osobami znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej. Każdy klient zgłasza się po pomoc w związku z problemami, których nie jest w stanie sam pokonać, przeżywa silne, negatywne emoqe, ze szczegółami opowiada o dramatycznych zdarzeniach z życia. Trudne, a czasem traumatyczne doświadczenia często są niezawinione. Codzienne stykanie się z osobami żyjącymi na skraju ubóstwa, niezaradnymi życiowo, uzależnionymi, niewydolnymi wychowawczo, nękanymi chorobami, niedołężnymi, doświadczającymi przemocy może zaburzyć uporządkowany obraz świata i poczucie bezpieczeństwa.

Szczególnie w początkowym okresie pracy ilość problemów ujawniająca się podczas spotkań z każdym kolejnym klientem może okazać się przygnębiająca. Wyjątkowa wrażliwość i poczucie misji może skłaniać młodych, niedoświadczonych jeszcze pracowników do pomagania innym ludziom własnym kosztem.

258 Ewa Bilska

Z biegiem czasu rozwija się jednak umiejętność wyrażania zdystansowane| troski. I która polega na wykazywaniu pełnej troski o klienta bez wspólodczuwania jego I emocji (niepewności, strachu, przygnębienia). Taka zdystansowana troska pa- I trzebna jest we wszystkich zawodach, w których jeden człowiek towarzyszy dra- I giemu w najtrudniejszych momentach życia. Lekarz, który płakałby wraz z ku- J dym pacjentem, u którego wykryto chorobę nowotworową, byłby rozstrojony na 1 tyle, że nie mógłby leczyć pacjenta. Podobnie pracownik soq'alny, cierpiący wiu I z klientem, nie mógłby zaplanować działań zmierzających do rozwiązania jega I problemu. A zatem trosce o klienta i zaangażowaniu w jego sprawy musi tows-J rzyszyć chłodny, profesjonalny dystans.

• Rozbieżność między oczekiwaniami klientów a realnymi możliwościami aa- a stytucji. Klienci udają się do ośrodka pomocy społecznej z zasobem wia- w snych wyobrażeń o tym, jak powinna wyglądać udzielona im pomoc. obrażenia o efektach pomocy nie zawsze budowane są na racjonalnych^ przesłankach i wiedzy o funkcjonowaniu systemu wsparcia społecznego. I Często mają charakter życzeniowy. Klienci wyobrażają sobie, że po zgłoszę- I niu się do Ośrodka Pomocy Społecznej odpowiedzialność za ich problerry przejmie na siebie pracownik socjalny, przydzieli zasiłek i jak za .dotknięciem czarodziejskiej różdżki” wszystko zmieni się na lepsze. Tymczasem bo- I dżet przeznaczony na zasiłki jest niemal zawsze niewspółmierny do potrzeb I klientów, a zasoby finansowe ośrodka nie pozwalają na zatrudnienie wy-1 starczającej liczby specjalistów.

Idea pracy socjalnej polega na motywowaniu do działania i uruchamianiu a*- ’ turalnych zasobów klienta, do budowania zaradności życiowej, nie zaś na wyręczaniu w rozwiązywaniu ich problemów. Tak więc wielu bardziej lub mniej uzasadnionych oczekiwań pracownicy socjalni nie mogą spełnić. Pracownicy również przedstawicielami systemu wsparcia społecznego. Właśnie do nich trafiają tylko wszelkie uwagi i pretensje podopiecznych dotyczące złego funkcjooe-wania systemu. Na pracownikach socjalnych najłatwiej również wyładować ro*- _; czarowanie i złość. Często ogólna frustracja klientów przekształca się w uwagi dotyczące postawy pracowników wobec podopiecznych. Klienci zarzucają pes-j cownikom brak zrozumienia, wrażliwości, bagatelizowanie ich problemów, lekce*’) ważenie, obojętność, brak dyskreq‘i, ale również dyrektywność i chęć wkraczanie w ich żyde „z butami".

• Agresywne zachowania pobudzonych swymi przeżyciami klientów. Wprawdzie nie zdarzają się one codziennie, ale zawsze zapadają na długo w psa mięć. Są często powodem rezygnacji z uprawiania zawodu pracownika so-i ęjalnego. Wspomniane wcześniej zarzuty obojętność lub lekceważenia przeradzają się czasem w złość lub agresję kierowaną bezpośrednio w ftgs nę pracownika socjalnego. Kliend próbują nim manipulować, apelują do s* I mierna, a jeśli to nie przynosi efektu, krzyczą, grożą lub nawet posuwają dę