DSCN6259 (Kopiowanie)

mm

H£$S

4;

eden asjtt*,

ymaó. e rozwojof

I j^dż niczaplodnieniu składanego jaja. Z niczapłodnionych (partcnogcnetycznych) jaj rozwijają się I _m,inie czyli samce. Natomiast z zapłodnionych - samice: robotnice i królowe (o tym. czy rozwinie sic [ królowa, czy też robotnica, decydują czynniki środowiska).

Niektóre gatunki mszyc wytwarzają całe pokolenia rozwijające się z jaj niczapłodnionych. W iosną. I gdy już jest pod dostatkiem pokarmu, z zimujących jaj wylęgają się wyłącznic samice „założycielki”.

I w uszkadzanych przez siebie roślinach składają one jaja, z których następnie wylęgają się nowe | pokolenia samic - aż do jesieni. Gdy zbliża się trudny do przetrwania okres zimowy, obok tych | pozbawionych skrzydeł samic pojawiają się samiec większe, uskrzydlone: przelatują one do sąsiednich I okolic i składają dwa rodzaje jaj: duże i małe. Z dużych jaj wylęgają się samice, z małych samce: osobniki męskie i żeńskie kopulują, po czym samica składa jaja tzw. zimowe, o diploidalncj liczbie chromosomów [ (jaja takie mają większe szanse na przetrwanie trudnych warunków).

Podobnie przebiega rozwój rozwielitek (Daphnia): w dogodnej dla siebie porze roku samice rodzą I wyłącznie samice, dając wiele kolejnych pokoleń dzieworodnych. Potem następuje okres, gdy rodzą i się samce, a samice wytwarzają inny rodzaj jaj, tzw. spoczynkowe, wymagające zapłodnienia. Zapłodnione [ jaja spoczynkowe otaczają się osłonką i mogą przetrwać niesprzyjające warunki.

W laboratorium można wywołać sztuczną partenogcnczę, np. działając na niezapłodnione I komórki jajowe czynnikami chemicznymi lub fizycznymi (nakłuwanie, wstrząsanie). Powstające tą [ drogą osobniki są słabsze i często niezdolne do przeżycia całego cyklu rozwojowego, zwłaszcza wówczas, gdy są haploidalne.

Powiodły się eksperymenty z usunięciem z komórki jajowej jądra niczapłodnionego (baploidałnego) i zastąpieniem go przez jądro diploidalne, pochodzące z innych komórek dorosłego organizmu (np. komórek krwi). Rozwijający się zarodek wykazywał wszystkie cechy dziedziczne organizmu, z którego pochodziło jądro komórkowe. Te doświadczenia uważa się za otwierające drogę dla inżynierii genetycznej.

W lipcu 1996 roku przyszła na świat Doiły - owca, która powstała w wyniku sztucznej l partenogenezy (klonowania). Proces klonowania przeprowadził zespół szkockich naukowców z Instytutu Roślin, kierowany przez lana Wilmuta.

Wprawdzie klonowanie ssaków wprowadzono już znaczniej wcześniej (te techniki stosuje się nawet rutynowo w rozmnażaniu zwierząt gospodarskich, jako dające 10% obniżkę kosztów hodowli). jednak „wyprodukowane” przed Doiły ssaki powstawały w ten sposób, żc do komórki jajowej przyszłej matki wszczepiano jądro komórkowe z komórek zarodkowych. Natomiast Doiły jest pierwszą owcą, która powstała z dwóch komórek dorosłych: dp owocytu (czyli komórki jajowej), z którego usunięto jądro komórkowe, wprowadzono inne jądro: z komórki gruczołu mlekowego owcy innej rasy, będącej w trzecim trymestrze ciąży. Ponieważ uprzednio - drogą hodowli komórkowej - otrzymano wiele komórek | jajowych i komórek gruczołu mlekowego, udało się uzyskać 277 zygot, z których przeżyło 29 zarodków. Zarodki te wszczepiono do macic owiec, spośród których tylko jedna donosiła ciążę. I tak powstała Doiły (jej imię pochodzi od imienia słynnej piosenkarki Doiły Parton).

Obecnie drogą partenogenezy otrzymano osobniki różnych gatunków zwierząt (np. koty); podano też informacje o sklonowaniu człowieka, jednak ze względu na osobowość naukowca, który laka informacje podał, większość badaczy nie daje temu stwierdzeniu wiary. Natomiast w roku 2004 detonowano 32 embriony ludzkie do etapu 64 komórek; z jednego z nich wyprowadzono komórki macierzyste.

kii. Przemiana pokoleń

W przedstawionych przypadkach partenogenezy. np. u mszyc albo rozwielitek, obserwow j lisim Dr/fmiflflfi pokoleń: nick pokolenia rozmnażały się płciowo (tzn. dochodziło do zapłodnienia komórek jajowych), inne irtenogenctycznie. Przemiana pokoleń mu miejsce zarówno u z\v icr/ąt. ńk i ujednokomórkowcó' *raz roślin.