DSCN6265 (Kopiowanie)

MwBfrT

Liczba chromosomów u wybranych gatunków organizmów

Gatunek	Liczba chromosomów (2n)	Gatunek	Liczba chromosomów (2n)
człowiek	36	arbuz	■" ' 22 "
muszka owocowa	8	fasola	22
mysz	40	eukaliptus	22
Świnia	40	papaja	18
szczur	42	kapusta	18
rezus	42	rzodkiewka	18
orangutan	48	jęczmień	14
szympans	48	groch	14
		ogórek	14
jeż	48	tytoń	48
chomik	22	śliwa	48
kol	38	żaba	26
koń	66	ropucha	22
osioł	66	kaczka krzyżówka	80

Ii3|i9tas

6.5. Mapowanie chromosomów

Z punktu widzenia współczesnej genetyki chromosom stanowi strukturę, w której zawarta jest pewna liczba genów, dziedziczonych w sposób sprzężony. Powyższe określenie nazywa się czasem prawem Morgana. Na możliwość lokalizacji cech dziedzicznych w chromosomach zwrócili uwagę Sutton i Boveri w 1902 roku, zaś w sposób przekonywujący dowiódł tego Morgan w 1911 r. Thomas Hunt Morgan (1866-1945) powszechnie uznawany jest za twórcę tzw. chromosomowej teorii dziedziczności, za którą w roku 1933 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Zgodnie z tą teorią jednostki dziedziczności — geny - ułożone są w chromosomach w porządku liniowym.

Jeśli tak, to byłoby rzeczą bardzo cenną określić, w którym miejscu jakiego chromosomu mieści się określony gen. Inaczej mówiąc - należałoby na chromosomie wyznaczyć loeus danego genu. czyli - stworzyć mapę chromosomu. Czynności prowadzące do tego celu określa się w żargonie genetycznym nieładnym z językowego punktu widzenia słowem „mapowanie”.

Obecnie znamy dość dokładnie mapy chromosomów niektórych bakterii, wirusów oraz muszki owocowej. Badania tego zwierzęcia prowadził już Morgan, korzystając przede wszystkim z faktu, że muszka owocowa bardzo szybko się rozmnaża, łatwo daje się hodować i posiada tylko 4 pary chromosomów.

Badania rozmieszczenia genów oparto głównie na zjawisku crossing-over. Jak pamiętamy z rozdz. 4.3.3, crossing-over to zjawisko wymiany odcinków pomiędzy chroinatydami homologicznych chromosomów w profazie mejozy. W pachytcnie połączone chromosomy ściśle oplatają się wokół siebie, skracają i grubieją. Gdy potem następuje ich rozdzielenie, fragmenty które „należały" do jednej chromatydy, mogą stać się fragmentami drugiej i odwrotnie. Mówimy, że podczas crossing-ovcr zachodzi rcknmhinai-jii genów pomiędzy chromosomami homologicznymi. Proces len ilustruje ryc. 3-33.

Im bliżej siebie leżą dwa różne geny w chromosomie, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo ich rozdzielenia (rekombinacji). Gdy natomiast geny są odległe, prawdopodobieństwo rekombinacji jest znacznie większe. Badając wiele pokoleń jednej pary muszek owocowych (albo np. klon jednej bakterii) możemy to prawdopodobieństwo dość dokładnie wyrazić w liczbach. Poddając z kolei otrzymane wyniki analizie statystycznej, możemy ocenić, w jakiej odległości jeden gen znajduje się od drugiego. Tę odległość przyjęto określać w jednostkach, na cześć Morgana nazwanych moryannmi, Jeden morgan odpowiada I % częstości crossing-over.

Mapowanie danego chromosomu zaczyna się od określeniu położenia jednego genu. i/w. markera, wobec którego wyznacza się odległość genów.