DSCN6436 (Kopiowanie)

yjnuicja 143

niedużo przestrzenie międzykomórkowe. Stanowi ona szkielet plazińców. Powstaje z trzeciego (po ektodcmiie i entodermie) listka zarodkowego, zwanego mezndermą (lub - z racji właściwości geologicznych - mezcnchymal. Poza parenchymą, mczoderma u plazińców wytwarza mięśnie: okrężne, skośne i podłużne (ryc. 7-89).

Płazińce (zwane też robakami płaskimi) są pierwszym ewolucyjnie typem zwierząt, w którym w budowie organizmów wyróżnić możemy narządy (organyl. a więc jednostki morfologiczno-funkcjonalne zbudowane z więcej niż jednego rodzaju tkanek. Narządy te grupują się w układy. Możemy zatem wyróżnić pochodzący z cktodcrmy układ nerwowy (zbudowany zc zwoju mózgowego i dwóch połączonych pni brzusznych), bardzo prymitywny układ pokarmowy (składający się z jamy gębowej, gardzieli i jelita), układ wvdalniczv (protonefrydialny) i układ pizrodczy. posiadający własne przewody wyprowadzające (ryc. 7-89).

U gatunków pasożytniczych (przywr i tasiemców) zaszły istotne zmiany budowy, stanowiące przystosowanie do specyficznych warunków bytowania; zwierzęta te wykształciły także skomplikowane w swym przebiegu cykle rozwojowe.

Typ plazińców dzielimy na trzy gromady (tab. 7-XIV): wirki, przywry i tasiemce.

7.4.6J.2.1. Gromada: Wirki (Turbellaria)

Wirki należą do najpospolitszych plazińców; zamieszkują głównie wody słodkie (stawy, kałuże, wolno płynące tzeki). Ich ciało pokryte jest rzęskami, których falujące ruchy przesuwają zwierzę po podłożu; ułatwia to śluz, wydzielany przez gruczoły skórne. Witki posiadają oczy oraz wyposażone są w doskonały zmysł węchu Wykazują duże zdolności regeneracyjne. Potrafią też dłuższy czas obywać Się bez pokarmu; wówczas zużywają własne tkanki i stają się coraz mniejsze, zachowując prawidłowy kształt. W warunkach laboratoryjnych stosowanie długiej głodówki powodowało zahamowanie rozmnażania wirków, natomiast przedłużało znacznie czas przeżycia pojedynczego osobnika.

W Polsce największym wirkiem jest wypławek biały (Dendrocoellum lacteum). Ma on mlcczobiaławc, poniekąd przeźroczyste ciało długości 2-3 cm, z parą ciemnych oczu w części głowowej (ryc.7-89). Żyje pod kamieniami, wśród mułu i szuwarów, jest drapieżnikiem, choć odżywia się też chętnie martwymi szczątkami organicznymi (czyli tzw. detrytusem).

Nieco mniejszy odeń wypławek czarny (Planaria lugubńs) należy - podobnie jak i wypławek biały - do grupy wirków trójjelitowych, posiadających jelito rozgałęzione w parenchymie w tzw. układ gastrowaskularny. Natomiast małe gatunki, należące do prostojelitowych, mają nieskomplikowane, na ogół workowate jelito. Oczywiście, jak wszystkie płazińce, nie posiadają one otworu odbytowego, mają natomiast otwór gębowy umiejscowiony po spodniej stronie ciała. Niestrawionę resztki pokarmu wyrzucają przez otwór gębowy. Gatunki żyjące w wodach morskich w ogóle nie posiadają jelita (tzw. wirki bezjelitowe, Acoela). W ciepłych i wilgotnych krajach wiele wirków zamieszkuje na lądzie; w Polsce spośród lądowych gatunków wymienić należy wirka glebowego (Rhynchodemus lerreslris). Przeważająca liczba wirków to obojnaki (hermafrodyty), co oznacza, że ten sam osobnik wytwarza gamety męskie i żeńskie.

7.4.6J.2.2. Gromada: Przywry (Trematoda)

Wszyslkie współcześnie żyjące przywry są pasożytami. Pochodzą zapewne od wirków, od których różnią się przede wszystkim brakiem rzęsek (zamiast nich ciało pokryte jest oskórkiem - kutikulą), brakiem oczu oraz występowaniem przyssawek, za pomocą których przywry przyczepiają się np. do ścian jelita. U większości gatunków występuje przyssawka gębowa (ryc. 7-90), na dnie której znajduje się otwór gębowy. Przywry wnętrzniaki (Digenea) posiadają także przyssawkę brzuszną.

Przywry są przeważnie nhojnakami i przechodzą skomplikowany cykl rozwojowy. Ko/d/idnopłciowe są jedynie gatunki z rodzaju Schislosoma.