DSCN6459 (Kopiowanie)

Do narządów zmysłów zaliczamy przede wszystkim oczy (przeważnie pojedyncze), liczne OSZ^F dotykowe w postaci włosków rozsianych po całym ciele, a także narządy sąsiwitfllt. umożliwiające wyczuwanie najdrobniejszych drgań powietrza i odbieranie fal dźwiękowych (a więc będące jednocześnie odpowiednikiem zmysłu słuchu).

Pajęczaki dzielimy na 9 rzędów, z których najważniejsze są skorpiony, zaleszezotki, pająki, kosaize (ryc. 7-104) i roztocze (ryc. 7-105).

Skorpiony (Scorpioncs) mają długi, składający się z dwóch części odwłok. Część przednia (Izw. przedodwłok) jest szeroka; część tylna (zaodwłok) cienka, długa, ruchoma i zakończona kolcem, który jest połączony z dwoma gruczołami jadowymi (ryc. 7-104). Nogogłaszczki są duże i zakończone potężnymi szczypcami. Skorpion porusza się w ten sposób, iż odwłok wygięty jest zwykle ponad grzbietem, zaś wyciągnięte ku przodowi nogogłaszczki służą do chwytania zdobyczy. Pochwycony owad. pająk lub inne drobne zwierzę zabijane jest przez ukłucie zatrutym kolcem, po czym za pomocą małych, nożycowatych szczękoczułków sparaliżowana ofiara zostaje rozdrobniona, a następnie pożarta. Jad niektórych gatunków skorpionów jest zabójczy dla człowieka - dotyczyło np. żyjącego w Indiach i Północnej Afryce skorpiona południowego (Buthus australis), a także innych gatunków tropikalnych, nieraz osiągających potężne rozmiary (do 22 cm długości). Na szczęście skorpiony są ciepłolubne i w Europie Środkowej nie występują. Spośród kilku gatunków żyjących w Europie Południowej żaden nie jest groźny dla człowieka. Na ryc. 7-104 przedstawiony jest skorpion italski (Euscorpius italicus), dość pospolity we Włoszech.

W odróżnieniu od skorpionów zaleszezotki są małe, niegroźne, ale za to pospolite również w naszym kraju. Najczęściej spotykany jest zaleszczotek pospolity (Chelifer cancroides), osiągający 3-4 mm długości i zamieszkujący stare książki, zielniki, kolekcje itp. (ryc. 7-104). Żywi się on larwami moli, roztoczami itp., będąc groźnym drapieżnikiem w swej skali wielkości. Nogogłaszczki - podobnie jak u skorpionów - przekształcone ma w potężne szczypce, jednak odwłok jest krótszy i pozbawiony kolca jadowego.

Pająki (Araneina) posiadają gruczoły przędne; odcinki wyprowadzające tych narządów uchodzą nabrodawkach (kądziołkach) przędnych, które są przekształconymi odnóżami odwłokowymi i - w liczbie zazwyczaj sześciu - umożliwiają snucie cienkiej, lecz bardzo mocnej pajęczyny. Pajęczyna jest wydzieliną gruczołów przędnych. Niektóre gatunki pająków, np. pospolity w Polsce krzyżak (.Aranea diademu/, budują z pajęczyny misterne i skomplikowane sieci, w których lepkich niciach zaplątują się ofiary i - próbując się uwolnić - swymi ruchami powodują drgnienia pajęczyny, co informuje zaczajonego pająka o zdobyczy.

Pająki oddychają phicotchawkami, które - w liczbie dwóch lub czterech - umieszczone są na odwłoku. Narządy wydalnicze stanowią u tych zwierząt cewki Malpighiego. tzn. parzyste, ślepo zakończone rurki entodcrmalnc (wywodzące się z jelita), uchodzące do pęcherza rektalnego.

Większość współcześnie żyjących gatunków pająków to zwierzęta lądowe, choć np. jeden z największych polskich pająków, dolomedes(Dolomedes fimbriatus), osiągający długość do 18 mm. poluje Ślizgając się po powierzchni wody, a łowi głównie owady wodne i małe rybki. Typowym

Ryc. 7-104. Przedstawiciele czterech rzędów pajęczaków. A - tarantula uktaiiaO

O (l.ycosa singoriensls); 8 - tu Marz jdflW (Opilio parieitnus): C - zaleszc/otc* pospolity (CMffifr cancrohUst.

D - skorpion italski (tmunyu iWhinw Poza znlcszczotkicin wszystkie tuawM wielkości. (JD).