DSCN6499 (Kopiowanie)

■ I p-ffjfifl imata istot żywych i Ich klasyfikacja 209

7.4.6-'. 17-"O p: Pogonofory (Brachiala, Pogonophora)

Pogonofory przypominają swą budową wieloszczcty, lecz są od nich znacznie cieńsze i bardziej wydłużone; Osiągają długość kilkudziesięciu centymetrów, a średnicę dziesiątych części milimetra. U io słabo poznane zwierzęta, żyjące w mule dna morskiego największych głębin (od 3 do 11 km), yicposiadają przewodu pokarmowego - jego rolę pełnią czułki (trawienie odbywa się w lejku złożonym _/f2ułków). Czułki pełnią też funkcje oddechowe. Układ krwionośny jest zamknięty. Układ nerwowy położony jest w grzbietowej części ciała, nad naczyniem grzbietowym - a więc inaczej niż o większości bezkręgowców, natomiast tak, jak u półstrunowców i strunowców. Pogonofory są nadziclnoplciowc. Do dziś poznano icb około 50 gatunków.

7.4.6.3.18. iyp: Szczecioszczękie (Chaetognalha)

Zwierzęta tego typu do niedawna jeszcze zaliczane były do pierścienic. Podobnie jak pierścienice, posiadają one pełny przewód pokarmowy i wtórną jamę ciała, która jednak - podobnie jak w przypadku szkarłupni i strunowców - rozwija się u szczecioszczękich z zawiązka jelita pierwotnego. Zwierzęta te nazywane są także strzałkami, ponieważ mają wąskie, przezroczyste ciało, zaopatrzone w tylnej części po bokach w szeroką, poziomą płetwę, przechodzącą następnie w płetwę ogonową. Osiągają niewielkie rozmiary (do 10 cm długości), są drapieżne, majądobrze rozwinięte narządy zmysłów (ich głowa zaopatrzona jest w parę oczu i parę czułków) i żyją - często gromadnie - w pobliżu powierzchni mórz. Są obojnakami (hermafrodytami).

7.4.6-3.19. Typ: Szkarłupni e(Echinodermata)

Szkarłupnic - których znamy dziś około 7000 gatunków - zdecydowanie różnią się od innych typów zwierząt. Przede wszystkim w ich budowie nie można wyróżnić głowy; jest to tzw. acefalizacja. tak daleko posunięta, iż nawet w budowie wewnętrznej nie ma żadnych nadrzędnych zwojów, które raożnaby przyrównać np. do mózgu lub zwojów głowowych. Pomimo tego szkarłupnie mają skomplikowaną, w postaci dojrzałej zazwyczaj promienistą budowę ciała, opartą na symetrii pięciopromiennej, która związana jest z osiadłym i mało ruchliwym trybem żyda. Larwy szkarłupni i lamy półstrunowców mają bardzo podobną budowę (ryc. 7-144), co przemawia za wspólnym pochodzeniem tych dwóch grup (porównaj też ryc. 2 - 39). Oczywiście, szkarłupnie, podobnie jak i stnmowce (a także przedstrunowce, szczecioszczękie, pogonofory, i parę mniejszych grup) są wtórouste (porów, też rozdz. 2.2.3.3. i ryc. 2-41).

Inną bardzo charakterystyczną cechą typu szkarłupni jest występowanie układu imbulakralnego (wodnego) oraz wytwarzanie wewnętrznego szkieletu wapiennego, który zwykle tworzy zwarty pancerz. Szkielet ten występuje pod naskórkiem w następstwie wytrącania się soli wapnia we wnętrzu komórek, a następnie rozrastania się tak powstałych ziarenek w wapienne płytki. U jeżowców (ryc. 7-141) powstała z takich pancernych płytek skorupa zwykle zaopatrzona jest wpolężne kolce, które - dzięki zmianom ciśnienia wody w układzie ambulakralnym - rą ruchome i umożliwiają zwierzęciu poruszanie się i obronę. Skóra jeżowców i rozgwiazd zaopatrzona jest dodatkowo w pedicellarie - inny rodzaj kolców, przypominający dwu-, trój- lub czterodzielne Kczypczyki; poruszane za pomocą specjalnych mięśni, są one bardzo ruchliwe i służą do czyszczenia powierzchni ciała. Pedicellarie niektórych gatunków mają też funkcje obronne - są wówczas połączone '■ gruczołami jadowymi.

Szkarłupnie są zwierzętami bez wyjątku morskimi, nie mającymi możliwości regulowania stężenia '•Biotycznego płynów swego ciała. Woda morska umożliwia im poruszanie się dzięki unikalnemu ‘yaeinnwi wodnemu (ryc. 7-141). System ten rozpoczyna się płytką madreporową w górnej części ciała