DSCN6541 (Kopiowanie)

. ffoyląd świata istot żywych i ich klasyfikacja 25

14 jyworodność (wyjątkiem są stekowce) i wytwarzanie łożyska w procesie rozwoju większości obecnie żyjących gatunków;

15. osobne ujście przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych (wyjątkiem są stekowce): lk zróżnicowanie żeńskich przewodów płciowych na jajowody, macicę i pochwę (nie dotyczy stekowców).

Ryc. 7-171. Budowa anatomiczna zęba ssaka (JD).

Ssaki opanowały wszystkie środowiska i różnice w ich budowie i fizjologii odzwierciedlają przystosowania do odpowiednich nisz ekologicznych. Dotyczy to już nawet budowy uzębienia. Typowe uzębienie stale ssaków łożyskowych to 44 zęby: po każdej stronie szczęki lub żuchwy 3 siekacze, I kieł, 4 przedtrzonowe i 3 trzonowe (ryc. 7-172); ponieważ w

3143

typowy wzór zębowy przedstawiony powyżej zapiszewmy: 314J W połowic żuchwy i w połowie szczęki jest po 11 zębów, co w sumie daje Mi44; Każdy ząb podzielić można na korzeń (tkwiący w zębodole) i na koronę (wystającą z dziąsła - ryc. 7-171). Korony siekaczy przypominają na przekroju ostrze siekiery i służą do odcinania kawałków pokarmu. Kły mają kształt noży lub gwoździ i ich zadaniem jest głównie przytrzymywanie zdobyczy. Korony zębów policzkowych (trzonowych i przed-Dzonowych) u ssaków wszystkożemych (np u człowieka) aopatrzone są w guzki, które jak żarna służą do rozcierania pokarmu; u zwierząt mięsożernych guzki (ryc. 7-172.4) są ostre i umożliwiają miażdżenie kości. Natomiast zęby policzkowe ptzeżuwaczy mają na powierzchni listewki, które tną i rozcierają pokarm roślinny.

Rjc. 7-172. Uzębienie hclcrodontyczne ssaka. A - zęby mleczne; B - zęby ate C-kształty zębów: I - siekacz; 2-kieł; 3 - 5 - zęby policzkowe:

3 - saka wszyslkożcmego (człowiek); 4 - mięsożernego (pies);

5-iośliaoicmcgo (koń) (JD).

Gromadę ssaków dzielimy na trzy podgromady: Prassaki (Prololheria), Ssaki niższe Wetalheria) i Łożyskowce (Placenlalia).

Stekowce (Monotremata) to jedyny rząd prassaków.

Obecnie zachowały się tylko w rejonie australijskim, gdzie wystcpuiedziobak (Omilhorhyttchus anatinus - ryc. 7-173) i kilka gatunków kolczatkowatych, spośród których najlepiej znana jest kolczatka (Tachyglossus aculeatus). Stekowce mają wiele cech | wspólnych z gadami, a także tylko im właściwych. Najważniejszą Ryc- 7-173. Dziobak (Oniitorhyncluts odrębnością od pozostałych ssaków jest - jak sama nazwa    ' ^samlca karmiąca młode

wskazuje - obecność steku, czyli wspólnego ujścia jelita, układu ^<w* ^(irassc8⁰'^JD)-moczowego i przewodów płciowych. Zwierzęta te są jajorodne. Samica dziobaka składa 1 -3 jaj * norze, gdzie buduje gniazdo i wysiaduje je przez 7-10 dni, natomiast samica kolczatki składa jedno pjodo wylęgarki (pojawiającej się w czasie rozrodu skórnej torby na brzuchu). Stekowce mają gruczoły mlekowe, ale nie posiadają sutek, dlatego młode odżywiają się mlekiem, zlizując je z sierści maki (ryc. 7-173). Brzegi pyska okryte są miękkim dziobem, zaopatrzonym w blaszki służące do lifcrowama wody przy zdobywaniu pokarmu; szczęki osobników dorosłych są bezzębne W pasie burtowym występują kości krucze, łączące się z tzw. nądmostkiem (częścią mostka), a » pasie madnic/yin kości torbowe. W stopie tylnej jest odrębna kość ostrogowa. podtrzymująca ostrogę; grm/oły potowe w pobliżu ostrogi przekształciły się u dziobaka w gruczoły jadowe, zaś palce spięte