DSCN6611 (Kopiowanie)

S. (żloniek 61

S. (żloniek 61

impulsów, przewodzonych przez drogi bólowe oraz od wrażliwości ośrodków rejestrujących ból w centralnym układzie nerwowym. Dlatego też wrażliwość ludzi na ból jest różna (co wynika z różnic

genetycznych), może się także zmieniać wraz z wiekiem, stanem psychicznym (lęk bardzo nasila czucie

receptora powoduje zahamowanie przewodzenia bodźca przez synapsę. Z receptorami tymi w warunkach filologicznych łączą się peptydy opioidowc: cnkcfaiiny, endorfiny 1 dynorfiny. Są to związki produkowane przez neurony centralnego układu nerwowego; u ludzi skarżących się na przewlekłe bóle produkcja peptydów opioidowych jest niewielka. Receptory opioidowe pobudzane sa także przez związki zewnętrzpochodne o przestrzennej budowie cząsteczki przypominającej endorfinę: takim związkiem jest np. morfina, jeden z alkaloidów opium, działający silnie przeciwbólowo (lecz, niestety, powodujący uzależnienie). Peptydy opioidowe wydzielane są także przez neurony przewodzące ucisk; dlatego np. uciśnięcie (akupressura) lub nakłucie (akupunktura) ściśle określonego punktu na skórze może przerwać nawet silny atak bólu- oczywiście stosowanie tych metod wymaga doskonałej znajomości nie tylko budowy, ale również funkcjonowania układu nerwowego człowieka. W Chinach, gdzie wiedza o akupunkturze powstała, znajomość zasad tej sztuki tworzyła się przez przeszło 2000 lat.

8.7.1.2, Czucie smaku

Rozpoznajemy pięć smaków: słodki, gorzki, kwaśny, słony i urnami (ten ostatni to rodzaj smaku słodkiego, charakteryzujący np. aminokwasy i przenoszony w inny sposób niż smak słodki). Receptory poszczególnych rodzajów smaku znajdują się w różnych częściach języka (tak jak to przedstawiono na tyc. 8-42) oraz w błonie śluzowej jamy ustnej, gardła, tylnej części nagłośni i na podniebieniu.

Ryc. 8-42. Rozmieszczenie brodawek smakowych na języku (DD).

Prawdopodobnie substancje wywołujące czucie róż- H nych smaków pobudzają te same receptory, lecz w różnym stopniu; np. próg pobudliwości komórek smakowych na roztwór chlorku sodu (NaCl) wynosi w przypadku roztworu wodnego od 0,0016% do 0,25%, a więc dla różnych receptorów jest inny. Receptorami smaku są kubki smakowe.

Leżą one w nabłonku, w największej liczbie związane są z brodawkami języka: okolonymi, grzybowałymi, liściastymi i piramidalnymi, nie ma ich natomiast w brodawkach nitkowatych. Najliczniejsze są w dzieciństwie, z wiekiem ich liczba ulega zmniejszeniu. Kubek smakowy (ryc. 8-43) jest zagłębiony w nabłonek i zbudowany z kilku typów komórek, pochodzących z nabłonka. Komórki te podzielić możemy na zmysłowe i podporowe. Komórki zmysłowe posiadają na powierzchni krótkie mikrokosmki, umieszczone w gęstej substancji o nie ustalonej roli. Substancja ta wytwarzana jest przez komórki podporowe, które z kolei wytwarzają wysokie mikrokosmki, zwane pręcikami smakowymi. Każdy kubek smakowy unerwiony jest przez około 50 włókien nerwowych, z których każde jeszcze się wielokrotnie rozdziela. Komórki receptorowe tworzą z tymi włóknami liczne synapsy.

Włókna nerwowe przewodzące impulsy z kubków smakowych biegną nerwami czaszkowymi: twarzowym (VII naw czaszkowy), językowo-gardłowym (IX) i błędnym (X) do jąder tych nerwów, następnie do rdzenia przedłużonego, stąd do wzgórza, a wreszcie do koty mózgu w zakręcie zaśrodkowym.

8.7.2. Czacie proprioceptywne

Propnoccptory wysyłają do mózgu i móżdżku informacje o stanie napięcia mięśni i o ruchach ciała, (ż ich działaniu można się przekonać, wykonując następujący eksperyment. Wyciągnijmy rękę do