DSCN6685 (Kopiowanie)

134

Biologia — repetytorium dla maturzystów i

komórki kubkowe (produkujące śluz). Z jama nosową łączą się zatoki: czołowa, sitowe, klinowe i szczękowe. Zatoki wysłane są takim samym nabłonkiem, jak jama nosowa i wypełnione są powietrzem. Zmniejszają one ciężar czaszki (która byłaby znacznie cięższa, gdyby w miejscu zatok znajdowała się kość zbita). W górnej (szczytowej) części jamy nosowej, w małżowinie górnej i w górnej części przegrody nosa mieści się narząd węchu (opisany w rozdz. 8.7.4.1). Błona śluzowa jamy nosowej posiada bardzo bogate unaczynienie i liczne naczynia włosowate zatokowe. Występują również liczne gruczoły śluzowo-surowicze oraz grudki chłonne.

Zadaniem jamy nosowej jest odbieranie bodźców węchowych, ale przede wszystkim filtrowanie. ogrzewanie i nawilżanie przepływającego powietrza. Poza włosami w przedsionku jamy nosowej drobne cząsteczki kurzu wraz z mikroorganizmami osadzają się na powierzchni śluzu i są przesuwane wraz z nim przez rzęski w kierunku gardła. Tam następuje ich połknięcie bądź wykrztuszenie. Jednocześnie makrofagi fagocytują drobnoustroje i wytwarzają przeciwciała przeciwko nim (głównie IgA, wydzielane do śluzu). Przeciwciała klasy IgE po połączeniu się z antygenem łączą się z komórkami tucznymi, wywołując ich degranulację (uwolnienie ziaren z cytoplazmy). Czynniki zawarte w ziarnach (np. histamina) wywołują objawy zapalenia (na przykład przeziębienia lub kataru siennego).

Powietrze jest nawilżane i ogrzewane przez błonę śluzową, bogatą w naczynia krwionośne. Przepływ krwi odbywa się od części tylnej jamy nosowej ku przodowi, a więc w kierunku przeciwnym niż przepływ powietrza; ułatwia to nagrzanie i nawilżenie zawartości jamy, tym bardziej, że naczynia włosowate są liczne i umieszczone tuż pod nabłonkiem. W doświadczeniach przeprowadzonych w USA studenci-ochotnicy oddychali powietrzem, którego temperatura w nozdrzach wynosiła-100’ C (minus sto stopni). Mierzono im temperaturę powietrza w gardle i tam wynosiła ona 37® C. Jak zatem widzimy, możliwości ogrzania powietrza w jamie nosowej są bardzo duże i dlatego oddychanie nosem jest fizjologiczne (w odróżnieniu od oddychania przez usta).

Czynniki drażniące i większe cząsteczki usuwane są z jamy nosowej przez kichanie. W tym przypadku nagłe silne wyrzucenie powietrza z jamy nosowej usuwa cząsteczki drażniące. Namnaża-nie wirusów w komórkach lub infekcja bakteryjna mogą spowodować stan zapalny, zwany nieżytem (nosa albo zatok). Towarzyszy mu nadmierne wydzielanie płynu surowiczego i śluzu (katar), kichanie i niemożność oddychania przez nos.

Jama nosowa poprzez tylne nozdrza łączy się z gardłem, kilkunastocentymetrowym dobrze umięśnionym narządem, stanowiącym przede wszystkim część układu pokarmowego. Gardło (łac.: pharyruć) podzielić możemy na trzy części: nosogardziel (górna część), gardło połączone z jamą ustną (część środkowa, ustna) i część krtaniową gardła (dolną). Kształtem gardło przypomina lejkowatą rurę u góry szerszą, u dołu węższą i przechodzącą w przełyk. Ściana gardła zbudowana jest z trzech warstw: wewnętrznej (błony śluzowej), środkowej (błona mięśniowa; tworzy zwieracze i dźwigacie gardła) oraz zewnętrznej (łącznotkankowej). W gardle następuje skrzyżowanie drogi oddechowej z drogą pokarmową Powietrze przechodzi od przodu w kierunku krtani, natomiast pokarm -ku tyłowi do przełyku. Jednak w warunkach prawidłowych procesy połykania pokarmu i oddychania są oddzielone (m. in. dzięki specjalnej budowie mięśni zwieraczy gardła oraz obecności nagłośni, która pochyla się i zasłania krtań w czasie połykania pożywienia). Nieprawidłowości w budowie i funkcji górnej części gardła (a przede wszystkim podniebienia, które oddziela jamę ustną od nosal powodują chrapanie w czasie snu; niekiedy są przyczyną przejściowego zamykania drogi oddechowej i niebezpiecznych dla zdrowia bezdechów. Do gardła uchodzą parzyste przewody trąbko* e (umożliwiające dopływ powietrza do ucha środkowego). Parzyste migdałki trąbko we położone są w okolicy ujść gardłowych trąbek słuchowych. W gardle mieszczą się także migdałki podniebienne (parzyste) i migdałek gardłowy (por rozdz. 8.8.3.4.). Z gardła powietrze wdychane przedostaje się do krtani (lac.:larynx). Jest to rurowaty narząd o długości 4-6 cm i średnicy ok. 4 cm. zbudował"

/. 9 chrząstek. Największa jest przednia nieparzysta chrząstka torczowata, która u człowieka iu