DSCN6889 (3)

^h P^#el'o<W
	<$ a
	p
** kfy*zt,ł„.
®ń żebrowy^	9
"ką. Wprosi	k
żebra drutem	d
h). /rezygio.	ri
^8 bezpieczni.
i doskonałości	ni
.współczynnik	H

no^{1 2} stonowane są we w*/y*lklch konstrukcjach ikkpint Mfcyt sklepienia ftoiwkir^ (gwinżtl/lstego, sieciowego I ^aglastcgo) orny Dlatego te/ konstrukcjo poszczególnych ro/wig/art powinna być podstawie płiisnzyzny. jaką opisują druty*⁴. Konstrukcja sklep

bezpieczeństwa” — nieprzekraczanie dopuszczalnych rozpiętości; znane przy. kłady sklepień kryształowych nie osiągają 7.5 m. Dlatego też w kościołach gdańskich sklepienie kryształowe stosowane było tylko w nawach bocznych, natomiast w mniejszym Kętrzynie — także i w nawie głównej. Stąd też, być może, w pierwszym przykładzie zastosowania ostrej wysklepki (Miśnia) wraz z drutem występuje żebro.

Osobny problem stanowi konstruowanie sklepień kryształowych. Wszelkie prace przygotowawcze, jak wykreślenie i ustawienie krążyn (U. 15, 16), były podobne jak dla sklepień żebrowych. Potwierdzają to rysunki B. Ranischa³⁴, identyczne dla sklepień żebrowych jak kryształowych (jedynie w opisie zwraca Ranisch uwagę na różnice w wysklepce — sklepienie kryształowe określając Kasten-Gewolbe). Także krążyny pod druty nie różniły się od powszechnie używanych pod żebro (nawet do dziś)³⁷ (ii. 18). Technika układania sklepień odpowiadała tradycyjnej; w pierwszej kolejności konstruowano siatkę drutów, następnie wypełniano wysklepką (łamaną) z „wolnej ręki”³⁸.

O kącie nachylenia ścianek wysklepki decydował stosowany materiał; w sklepieniach ceglanych wynosił 45°, w kamiennych powyżej (stąd w sklepieniach czeskich i saskich druty są bardziej ostre). Cegły (lub kamienie) były układane na zmianę; grubość sklepień równa była szerokości cegły (il. 19). Znane są także przykłady stosowania deskowania pełnego, gdzie krzywizny drutów

1

Tzn. w zależności od rozłożenia sil wypadkowych i rodzaju podpory.

** J. T. Frazik, Poglądy na rolę łebra w sklepieniach gotyckich, Biuletyn Historii Sztuki, XXIII, 1961, s. 417— 420. Autor sprowadził rolę żebra w sklepieniu gotyckim do wartości estetycznych i technicznych (pomoc w wykonawstwie i jako „współczynnik bezpieczeństwa”).

2

** B. Ranisch, Beschreibung alter Klrchen Gebaude der Stadt Danzlg, Danzig 1695. Fakt zainteresowania tego autora kościołami gotyckimi jest zjawiskiem niezwykłym. Ranisch podaje historię kościołów gdańskich, ze szczególnym uwzględnieniem sklepień. Załączone rysunki przedstawiają linie drutów lub żeber w planie oraz ich kłady ze sposobem wykreślenia. Autor zwraca uwagę na przydatność tych rysunków dla wyznaczenia krzywizny krążyn. Graficznie sklepienia kryształowe nie różnią się od żebrowych, co dowodzi, że kolejność postępowania dla obu rodzajów sklepień była identyczna. Jest wielce prawdopodobne, że Ranisch korzystał z autentycznych rysunków roboczych, ponieważ trud wyznaczania krzywizn istniejących sklepień jest niewspółmierny w stosunku do ich przydatności w XVII w.

** Krążyny dla osadzenia żebra zrekonstruował V. Kotrba (Pfispirek k terminologii gotlckeho stavebnictvi—pok-ital franpogn a prcmgoch, Umeni, VIII, 1960, nr 6, s. 580), natomiast dla drutu — A. Essen wein {Dle mittelaiierll-chen..., s. 148).

** O. Rada, op. cit., s. 33; G. Ungewitter, K. Mohrmann, Lehrbuch der gotlschen Konstructionen, I, Leipzig 258    1890, s. 118.