DSCN7947

■fl

94

Przesiedlone bobiy przenosiły się średnio na odległość 18 km, anajwięk_S2a odległość przemieszczenia się jednego bobra wyniosła 66 km w linii prostej. Okazało się zatem, że w tym przypadku bobry rzadko pozostawały w miejscu uwolnienia, grupy rodzinne ulegały rozbiciu, a niektóre osobniki wędrowały na znaczne odległości. Podczas tych wędrówek bobry często umierały na skutek stresu i drapieżnictwa.

Doświadczenia uzyskane na podstawie przeprowadzonych przesiedleń

Wśród doświadczonych ekspertów od spraw przesiedleń bobrów występuje znaczna rozbieżność opinii co do zalecanej liczebności uwalnianej grupy, wieku i płci zwierząt oraz rozmieszczenia ich w terenie. Najczęściej stwierdzaną przy* czyną powolnego wzrostu populacji lub niepowodzenia reintrodukcji: bobrów było uwalnianie ich w nieodpowiednich miejscach (opisywane z Francji, Holandii, Polski i Szwajcarii), a śmiertelność wśród przesiedlanych bobrów była powodowana przez ludzi. Wybór miejsca jest ważnym czynnikiem, nie tylko pod względem warunków wodnych, lecz także dostępności i jakości pokarmu oraz interakcji z ludźmi.

Niektóre niepowodzenia w Szwecji i Szwajcarii miały za przyczynę małą liczebność przesiedlanych zwierząt. To samo wpłynęło na reintrodukcje na Łotwie i w Finlandii, gdzie małe, rozproszone grupy uwalniano na rozległych przestrzeniach. W rezultacie trzeba było ok. 40. lat, by populacja osiągnęła stan wymagający kontroli (Lavsund, 1977). W b. ZSRR natomiast uwalniano bobry w dużych grupach (50-100 osobników) i stan ten osiągano po 20. latach (Zhar-kov, 1969).

Jednoczesne uwalnianie dużych grup lub grup małych, lecz w terenach połączonych ze sobą korytarzami środowiskowymi, przyspiesza skolonizowanie dużych obszarów i zmniejsza ryzyko lokalnych ekstynkcji.

Wiele przesiedleń, jak te przeprowadzone we Francji i Szwajcarii, charakteryzowało się brakiem monitoringu, planowania i właściwej technologii (Stoc-ker, 1985; Migot i Rouland, 1989).

Natomiast holenderski program reintrodukcji może służyć jako rozwiązanie modelowe dla przyszłych przesiedleń. Holenderska służba leśna w 1983 r. zaproponowała ministerstwu rolnictwa, władzom ochrony przyrody i rybactwa wprowadzenie bobrów do kraju. Nastąpił 4-letni okres konsultacji z wszystkimi zainteresowanymi. Odwiedzono kraje, które skutecznie reintrodukowały bobry u siebie (Ouderaa i in., 1985). W 1988 r. rozpoczęto 5-letnią eksperymentalną fazę projektu, w trakcie której uwolniono 42 bobry (SBB, 1983).

Na fazę eksperymentalną zezwolono pod warunkiem, że na koniec 5-letnie-go okresu zbierze się komitet powołany przez ministra rolnictwa, ochrony przyrody i rybactwa. Komitet ten stwierdził, że reintrodukcja była udana, lecz w celu utworzenia żywotnej populacji należy dokonać jednego lub dwóch następnych

przesiedleń w innych miejscach. W 1994 r. uwolniono dalszych 15 bobrów Służba leśna tyła odpowiedzialna za całą akcję i wypłacała odszkodowania za szkody wyrządzone przez bobry. Akcji przesiedleń towarzyszył obszerny program badawczy.

Małe populacje, takie jak grupy reintrodukowanych zwierząt, doświadczają z natury rzeczy ryzyka losowych zdarzeń demograficznych i środowiskowych znacznie częściej niż duże populacje (Caughley, 1994). Małe populacje są także narażone na utratę heterozygotyczności i sprawności ekologicznej. Z drugiej strony nie stwierdzono depresji wynikającej z chowu wsobnego w szwedzkiej populacji bobrów o niesłychanie niskim poziomie zmienności genetyczną (EHe-gren i in., 1993).

Analiza żywotności populacji (PVA) na podstawie zestawu jej cech oszacowuje czas do wymarcia lub szanse populacji na wymarcie w określonym horyzoncie czasowym (Boyce, 1992). W Holandii zastosowano PVA, by ocenić strategię uwalniania bobrów i szansę populacji na przeżycie. Żywotność populacji można ocenić stosując modelowanie symulacyjne i programy komputerowe takie jak VORTEX (Lacy, 1993).

Wykorzystując dostępne informacje o cechach biologicznych i populacyjnych bobra Macdonald i in. (1995) przeprowadzili symulację przy użyciu VOR-TEXu. W modelu tym przyjęto następujące założenia: nie występuje depresja związana z chowem wsobnym; rozmnożą jest monogaraiczna, zależna od zagęszczenia i rozpoczyna się w wieku 3 lat; występuje wyrównany stosunek płci: maksymalna wielkość miotu wynosi 6 młodych; 70% samców uczestniczy w rozmnoży; maksymalny wiek rozrodczy wynosi 12 lat.

Przeprowadzono trzy zestawy symulacji. W pierwszym przewidziano obszar o średniej pojemności ekologicznej 400 ±80 bobrów (czyli jedną rodzinę na 1 km linii brzegowej), w którym jednorazowo zostaje uwolnionych 5.10.20,30 lub 50 par. Wsiedlenia liczące 20-50 par miały ponad 80% szansę przeżycia ponad 100 lat, natomiast wsiedlenia liczące 5 par miały tylko 40% szansę przeżycia ponad 100 lat. Drugi i trzeci zestaw symulacji zakładał średnią pojemność 200 ±40 bobrów na 50 km rzeki z uzupełniającymi wsiedleniami dwóch par co drugi rok w ciągu pierwszych 20 lat lub bez takich wsiedleii. Gdy prowadzono wsiedlenia uzupełniające, następowała duża poprawa szans na przeży cie dla wszystkich populacji.

Wyniki te wykazują przydatność modelowania symulacyjnego, które powinno odgrywać ważną rolę w formułowaniu strategii wszelkiego rodzaju reintrodukcji. Nolet i Rosell (1994) sugerują, że terytorialne zachowania odgrywają większą rolę w ograniczaniu zagęszczenia w przypadku stosowania kolejnych wsiedleń zamiast pojedynczych, gdyż osobniki wsiedlone wcześniej zajmą większe terytoria niż później przybyłe.