DSC56

4. TEORETYCZNE PODSTAWY

EKONOMICZNYCH DECYZJI KONSUMENTA

4.1. Główne pojęcia związane z podstawami ekonomicznych decyzji konsumenta

Teoria wyboru konsumenta za pomocą narzędzi matematycznych opisuje zachowania indywidualnych konsumentów na rynku oraz wyjaśnia działanie mechanizmu rynkowego w zakresie dystrybucji dóbr i kształtowania cen. Opracowano ją na gruncie teorii ekonomii neoklasycznej w pierwszej połowie XX wieku. Duży wkład w jej sformułowanie wnieśli m.in. V. Pareto oraz F. Edgeworth.

W procesie gospodarowania polegającym na produkowaniu i podziale dóbr występują dwa rodzaje podmiotów - konsumenci i producenci. Rola nadrzędna w tym procesie przypada jednak konsumentowi, co wynika z samego celu gospodarowania w ujęciu ogólnym. Celem tym jest wytwarzanie dóbr, które zaspokajają nieograniczone potrzeby człowieka. Zaspokajanie potrzeb człowieka to nadrzędna funkcja gospodarstwa domowego (funkcja konsumpcyjna). Należy jednak pamiętać, że aby zaspokoić te potrzeby, należy zdobyć środki w fazie produkcji.

W fazie zaspokajania nieograniczonych potrzeb człowieka powstaje problem przekształcania opisanego w rozdziale pierwszym popytu potencjalnego w popyt efektywny. Wiąże się to z oceną przesłanek wpływających na decyzje ekonomiczne konsumenta. Jest to zagadnienie wieloaspektowe i wielowątkowe, dlatego w tym rozdziale skupiono się tylko na podstawach podejmowania racjonalnych decyzji w gospodarstwach domowych.

Teorie opisujące podstawy decyzji konsumenta są oparte na pewnych założeniach zewnętrznych i wewnętrznych. Założenie zewnętrzne dotyczy przede wszystkim suwerenności konsumenta i jego racjonalności. Założenia wewnętrzne natomiast dotyczą wzajemnej niezależności trzech podstawowych elementów teorii użyteczności, a mianowicie dochodu konsumenta, struktury cen dóbr konsumpcyjnych oraz struktury potrzeb konsumenta.

Należy również dodać, że w teorii podejmowania decyzji ekonomicznych przez konsumenta nie rozważa się konsumpcji w ujęciu biologicznym - nie analizuje się, co się dzieje z dobrem w momencie jego spożytkowania. W teorii tej próbuje się natomiast wyjaśnić na podstawie określonych założeń, czym się kieruje konsument, dokonując takich lub innych wyborów w zakresie konsumpcji, i jakim ograniczeniom w tych wyborach podlega w warunkach rzadkości dóbr. W teorii formułowano zasady rządzące wyborem dóbr zaspokajających konkurencyjne potrzeby.