DSC04 (11)

jedną z wyrazistszych artykulacji roli technologii komputerowej oraz wiedzy w formie abstrakcyjnej informacji. Jak wyobrażał to sobie japoński futuiysta Yoneji Masuda (1981), joho shakai zastąpiłoby produkcję „wartości materialnych” produkcją i obrotem „wartości związanych z informacją”. Jądrem społeczeństwa informacyjnego miałby być komputer, którego fundamentalna gospodarcza funkcja polegałaby na zastępowaniu pracy intelektualnej, powiększaniu tym samym zasobów czasu wolnego oraz stymulowaniu nowo powstałych przemysłów opartych na wykorzystywaniu informacji. W kategoriach socj o-politycznych, społeczeństwa informacyjne odnosifyby się do wspólnot opartych na dobrowolności (yoluntary communities), demokracji uczestniczącej {participatory democracy), ogólnego dostatku, równości i psychicznego dobrobytu; społeczeństwo informacyjne, w wizji Masudy, byłoby „Computopią”, w której osoba mogłaby „sama malować swój projekt na niewidzialnej kanwie swojej własnej przyszłości, a potem rozpocząć wdrażanie go” (Masuda 1981). Jak zobaczymy w rozdziale 5, te tematy wyraźnie powra-cają w dyskusjach na temat tożsamości w społeczeństwie sieci.

Do końca lat siedemdziesiątych, w okresie pogorszenia koniunktury ekonomicznej, intelektualiści w Europie i Ameryce Północnej zaczęli poważnie rozważać nowe japońskie podejście do zarządzania wytwarzaniem i wzrostem. W Stanach Zjednoczonych Marc Porat opublikował pracę zatytułowaną The Information Economy (1977), w której podjął próbę zdefiniowania i określenia kształtu sektora informacyjnego - włączając w to jego siłę roboczą i strukturę zawodową - i jego poboczne działania. Wnioski Porata wskazywały na to, że już w 1967 „działania informacyjne” stanowiły 46 procent produktu narodowego brutto w Stanach ^jednoczonych, a „pracownicy sektora informacyjnego” stanowili 40 procent krąjowego zasobu ludzi przeszkolonych i zdolnych do podjęcia pracy (Porat 1977: 8). Z pewnością miała miejsce debata nad charakterem i definicją kategorii zaproponowanych przez Porata, jednak w sposób widoczny i empirycznie przekonujący jasne było, że Ameryka lat siedemdziesiątych była już Społeczeństwem Informacyjnym. Znani teoretycy postindustrializmu, tacy jak Daniel Bell (1979), zaczęli przefor-mułowywać swoje analizy w języku komputeryzacji i informacji.

W1989 roku Simon Nora i Alain Minc opublikowali LTnforma-tisation de la Societe (1981), przetłumaczoną jako The Compu-terization ofSociety (Komputeryzację społeczeństwa), raport dla francuskiego rządu na temat komputeryzacji. Formułują w nim przypuszczenia, że „wzrost połączeń pomiędzy komputerami a sieciami telekomunikacyjnymi” zastąpi „cały system nerwowy organizacji społecznej [...] radykalnie otworzy nowe horyzonty [...] przekształci nasze wzory kulturowe [...] wywrze wpływ na równowagę ekonomiczną, stosunki władzy, spowoduje większe zagrożenie dla suwerenności” (Nora i Minc 1981: 3-4). W dalszej części raport zaleca zarówno energiczne działanie ze strony państwa na tym polu - „standaryzację sieci, poprzez wprowadzanie na rynek satelitów telekomunikacyjnych oraz tworzenie banków danych” - jak i wolę decentralizacji, Jeśli konieczne zmiany wymagają tego, aby inne grupy przejęły inicjatywę” (Nora i Minc 1981: 6-9).

Refleksje wokół „społeczeństwa informacyjnego” szybko przekształciły się w utopijny idealizm i bezstronne nauki społeczne, by w latach osiemdziesiątych przyjąć formę wyraźnej doktryny rewolucyjnej. Według charakterystyki, której dokonał Nick Dyer-Witheford (1999:22-6), doktryna ta zawiera siedem podstawowych twierdzeń: świat jest w stanie całkowitego przekształcenia/gwałtowanej przemiany, podobnej w rodzaju i intensywności do tej, jaką było przejście od społeczeństwa rolnego do przemysłowego w dziewiętnastym stuleciu; nąjważniej-szym zasobem nowego społeczeństwa jest wiedza/informacja; nadrzędną siłą napędową w tej rewolucji/społeczeństwie jest rozwój technologiczny i proces jego rozprzestrzeniania się; w społeczeństwie informacyjnym pokolenie dobrobytu przyćmiło to wywodzące się z gospodarki opartej na produkcji materialnej; transformacja społeczna towarzysząca tym technicznym i ekonomicznym zmianom jest w istocie pozytywna; rewolucja informacyjna - techniczna, ekonomiczna i społeczna - zachodzi na skalę globalną; rewolucja informacyjna jest nie tylko nową fazą ludzkiej cywilizacji, ale także ewolucyjnym krokiem naprzód na rzecz życia samego w sobie. Można dodać do tej listy zdecydowane przekonanie, że rewolucja informacyjna jest nie do zatrzymania i nieodwracalna. Oczywiście

17