DSC02 (3)

	a «•*,
W	Vi /	y<
		4
J2^l(<		c	V* Pu, —
y ''%r"		0	¥o/

*&J4_X

<N<

'eCi?

*&&»

/ft»-

d ■*

>^;-

‘W

Szekspir l jego poprzednicy    261

mocy piekielnych. Człowiek, który tak dumnie wypowiedział ludzkie | tęsknoty i którego słowa godne były Tamerlana:

Natura, która z czterech nas żywiołów Ukształtowała — walczących o władzę W głębi serc naszych — uczy, byśmy mieli Ducha ambicji. Dusze pojąć zdolne Budowę świata i architekturę,

Zdolne wymierzyć wszystkich planet biegi —

A wciąż dążące dc wiedzy bez granic,

Wciąż w ruchu niby niestrudzone sfery —

I nam się każą dręczyć bez wytchnienia... *

jest zupełnie różną osobą od żałosnej ofiary Mefista, słyszącej w uderzeniach zegara szybkie zbliżanie się swej zagłady:

A, Fauście!

Zaledwie jeszcze masz godzinę życia,

A potem będziesz potępion na wieki!

Stańcie, ruchome wiecznie sfery niebios!*

Czas niechaj stanie, by nie przyszła północ;

Otwórz, Naturo, swe oko nadobne I dzień wieczysty stwórz! niech ta godzina W rok mi się zmieni, w miesiąc, w tydzień, w jeden Dzień, aby skruchą Faust ocalił duszę!

O lente, lente currite, noctis eąuil **

Powyższe wiersze ilustrują czwartą cechę wyróżniającą tę sztukę. We wcześniejszych tragediach mieliśmy długie tyrady, pełne retorycznych argumentów, ale żaden autor teatralny w Anglii nie ukazał na scenie skutków poetyckiej namiętności. Siła Dr Fausta, wówczas jak i dzisiaj, leży w tych fragmentach, w których pełne powagi harmonie słów czarują ucho. Akcja sztuki jest niedorzeczna i błaha; gdy myślimy o jej wartościowych elementach, zatrzymujemy się na wstępnych partiach, na inwokacji do Heleny, a przede wszystkim na ostatnim długim monologu, gdy Faust samotny na scenie rozmyśla nad szybko uciekającymi godzinami.

Ta właśnie sztuka, bardziej niż jakakolwiek inna, jest fundamentem, na którym budował swe tragedię Szekspir, Wiele cennych elementów zawiera The Jew of Malta (Żyd. maltański, ok. 1589), a nawet Dido Queen of Carthage (Dydona, królowa Kartaginy, ok. 1593), w Edwardzie II są pewne wskazówki co do ujęcia scen, lecz sława Marlowe’a i jego bezpośredni wpływ leży w dramatycznej ekspozycji historii Fausta.

Mniej więcej równocześnie z Dr Faustem pojawia się inna tragedia mająca olbrzymie znaczenie dla badania kunsztu Szekspira. Tragedia hiszpańska (The Spanish Tragedy) Thomasa Kyda posiada nie tylko poe-

• Przekład Włodzimierza Lewika.

•* Przekład Jana Kasprowicza, Lwów Ififtf).