DSC17

i ateizmu oraz stosunkiem filozofii do religii. Już z tego skąpego wyliczenia tematów widać, że autora poniosła wena filozoficzna i potraktował Indie jako odskocznię dla swoich dość ogólnych

rozważań.    ......

fiatural Religion, Physical Religion, Anthropological Religion

res 18 w ni

i Theosophy or Psychological Religion, Inaugural Gifford Lectu-res before the University oj Glasgow, publikowane od 1889 do 1892 roku z równoległym tłumaczeniem na niemiecki, to znów ykłady fundacyjne. Tym razem hojnego zapisu dokonał praw-...k edynburski lord Adam Gifford, z iście wielkopańskim gestem przeznaczając 25 000 funtów uniwersytetowi w Edynburgu, po 20 000 funtów uniwersytetom w Glasgow i Aberdecn i 15 000 funtów uniwersytetowi w St. Andrews. W tym testamencie, drukowanym na pierwszych stronach Natural Religion, oznajmia m. in.: „Wykładowcy nie mogą być poddani jakiemukolwiek egzaminowi ani zmuszani do przysięgi bądź podpisania wyznania wiary, bądź też składania przyrzeczeń tego rodzaju. Mogą być wyznawcami jakiegoś ugrupowania religijnego albo nie... (wielu poważnych i uduchowionych ludzi woli nie należeć do żadnej kościelnej organizacji). Mogą oni wyznawać jakąś religię czy też światopogląd, albo też... mogą być bezwyznaniowymi czy też tak zwanymi asceptykami, agnostykami czy wolnomyślicielami, byle tylko organizatorzy dbali pilnie o zapewnienie sobie współpracy ludzi godnych, prawdziwych myślicieli, szczerych miłośników i poważnych badaczy prawdy...” (s. XXVII).

^ Po takim patronatem wygłaszał swe myśli pierwszy wykładowca w najbogaciej obdarowanym uniwersytecie szkockim. Do-biegający sześćdziesiątki uczony dokonuje tu inwentaryzacji swych dotychczasowych osiągnięć w przeczuciu wyczerpywania się własnych koncepcji, inwentaryzacji uporządkowanej pedan-

i ^yy"^{ie wediu}8 przejawiania się religii w przyrodzie, wytworach udzkich, wielkich postaciach i w    iżni człowieka Mirce.

hiernf² ^    ,^{y cztery ko}W“e t°my fizyhierofanią, fetyszo-

hierofamą, antropohierofanią i psychohierofanią.

Muller trafnie przeczuł kres swej twórczości. Napisał iu n lko Contnbution to the Scipnro nf Mn i    J^uz tyuco

w latach HWH ,    Tf ¹ w dwóch tomach

w latach 1896-189;. Ostatnia praca sprowokou ma został.

dliwą krytyka ze stmnv ^    ^{1 ZOi>ldld}

^{1 Stlony Otto} Gruppego w jego Die