Elementy psychoterapii6

Bardziej specjalistyczna, jeśli tak można powiedzieć, jest psychoterapia aktywna, która dzieli się na psychoterapię objawową i przyczynową, czyli głęboką.

Terapia objawowa koncentruje się na symptomach chorobowych. Jej celem jest przede wszystkim złagodzenie lub usunięcie objawów, co można osiągać na różnych drogach (por. terapia behawioralna). Podstawą tych technik jest odreagowanie napięć, czyli usunięcie negatywnych, a więc jednocześnie destruktywnych napięć i lęku. Żeby to osiągnąć wystarczy czasami „wygadanie się“ pacjenta na temat, który wywołał napięcie. Jeżeli ktoś w atmosferze życzliwości i zainteresowania opowie o swoich kłopotach z żoną, dzieckiem lub kierownikiem zakładu, w którym pracuje, może automatycznie niejako doznać ulgi, a co więcej może nieco inaczej spojrzeć na całą sprawę. Jeśli ktoś ma objawy, które go przerażają (typowe są tu sprawy związane z funkcjonowaniem płciowym) i usłyszy od terapeuty, że są to w sumie sprawy normalne (np. sny erotyczne w okresie dojrzewania), może wyjść z gabinetu zupełnie zdrowy.

Metody odreagowania stosowano od dawna. W XIX wieku zastosowano je głównie w leczeniu nerwicy histerycznej (Janet, Freud, Breuer). Dla złagodzenia siły mechanizmów obronnych (przeszkadzających w odreagowaniu) stosuje się czasem hipnozę lub odpowiednio dobrane środki farmakologiczne obniżające poziom samokontroli. Nie zawsze bowiem chcemy przyznać się do niektórych problemów, np. do tego, że nienawidzimy męża, co w efekcie może prowadzić do poczuć winy (najczęściej źle zlokalizowanych — jak twierdzi Caruso), lub agresji do tegoż męża, co z reguły powoduje wzrost napięcia. Jeśli napisałem „nie zawsze chcemy przyznać się do niektórych problemów"*, miałem na myśli „przyznać się przed innymi, ale również przed samymi sobą**.

W ramach terapii objawowej stosuje się coraz częściej także techniki relaksacyjne wzorowane najczęściej na ćwiczeniach hinduskiej jogi. Spopularyzował je w Europie głowice twórca tzw. treningu autogennego J. H. Schultz (1970). (Techniki te opisywano w Polsce wielokrotnie, jako że są one modne w ostatnim czasie, co zwalnia mnie od ich omawiania).

Psychoterapia przyczynowa sięga głębiej. Nie chodzi tu tylko o usunięcie objawów, lecz także o wyjaśnienie przyczyn ich wystąpienia i zlikwidowanie tych przyczyn, czyli najczęściej zmianę postaw pacjenta. Ten rodzaj psychoterapii wymaga specjalistycznego przygotowania. W zależności od orientacji teoretycznej psychoterapeuty można tu mówić o tzw. psychoterapii racjonalnej, która polega na wyjaśnianiu pacjentowi istoty i przyczyn jego objawów, postępowanie wobec choroby itp., psychoterapii psychoanalitycznej, psychoterapii interpersonalnie korektywnej itp. Wydaje się jednak, że z uwagi na specjalistyczność różnych podejść nie miejsce tu na ich omawianie.

200