FunkcjonowanieRynku R032 083

1

Potrzeby oraz ich uporządkowany układ w postaci preferencji nabywców nie przekształcają się bezpośrednio w popyt. Wszyscy nabywcy napotykają ograniczenia w procesie zaspokajania swoich potrzeb. W popyt mogą się przekształcać tylko te potrzeby, którym towarzyszy zamiar ich zaspokojenia oraz które mogą być poparte realnym funduszem nabywczym. O wielkości tego funduszu w danym czasie decydują:

—    dochody nominalne uzyskiwane w danym czasie przez nabywców,

—    ceny.

Wielkość realnego funduszu nabywczego wzrasta, gdy wzrastają dochody nominalne nabywców przy danych cenach lub gdy obniżają się ceny przy danych dochodach nominalnych.

Dochody i ceny wpływają na popyt przy zróżnicowanych układach preferencji, prezentowanych przez różnych nabywców'. Fakt zróżnicowania preferencji nabywców powoduje, że zgłaszany przez nich popyt przy danych dochodach oraz danych cenach może się różnić zarówno pod względem wielkości, jak i struktury.

Wielkość dochodów nominalnych uzyskiwanych przez nabywców nie jest stała. Zmiany poziomu dochodów nominalnych, ich częstotliwość i tempo są czynnikami, które przyczyniają się do zwiększania (zmniejszania) popytu lub regulowania tempa jego wzrostu (spadku) w danym czasie. Z tego nie może wynikać, że związek między zmianami dochodów a zmianami popytu ma zawsze bezpośredni charakter. Taki związek mógłby mieć miejsce, gdyby wszystkie dochody nabywców przekształcały się w' popyt oraz gdyby nabywcy nie mogli ujawniać zamiarów zakupu na podstawie pożyczonych pieniędzy. Tymczasem w rzeczywistości nie wszystkie dochody uzyskane w danym okresie przez nabywców są podstawą zgłaszania popytu w tym okresie. Popyt jest następstwem decyzji o alokacji dochodów. Pewne zamiary zakupów są z kolei realizowane za pomocą pieniędzy pożyczonych. O kształtowaniu się popytu na produkty i usługi pod wpływem dochodów nominalnych decydują więc również skłonności nabywców do wydatkowania pieniędzy i oszczędzania oraz dokonywania zakupów na kredyt. Skłonności te, decydujące o popycie na pieniądz, zależą przede wszystkim od poziomu stopy procentowej i jego zmian¹.

Drugim czynnikiem określającym realny fundusz nabywczy oraz popyt jest poziom i struktura cen. Ogólna zależność między kształtowaniem się wielkości popytu a poziomem cen polega, jak wiadomo, na tym, że wraz ze wzrostem cen na produkty i usługi spada popyt, i odwrotnie. Wraz ze wzrostem poziomu płac spada popyt na pracę, zwłaszcza wtedy, kiedy przy danym kapitale trwałym pogarszają się relacje między zmianami płac a zmianami krańcowej wydajności pracy. W przypadku nabywców będących równocześnie podmiotami popytu na produkty, usługi i pracę zależy on również od relacji między poziomem płac a poziomem cen innych czynników wytwórczych. Zmiana tych relacji przy istnieniu możliwości substytucji między czynnikami wytwórczymi może wywołać wzrost popytu na pracę oraz spadek popytu na inne czynniki wytwórcze lub odwrotnie.

Wymienione zależności może charakteryzować zróżnicowany stopień intensywności. Zależy on od rodzaju i charakteru przedmiotów wymiany, wielkości ich podaży, rodzaju i charakteru nabywców, struktury ich preferencji, poziomu dochodów, cen, płac, stopy procentowej itd.

Syntetyczne ujęcie czynników wpływających na popyt przedstawia rys. 19.

Omówdone czynniki nie wyczerpują całokształtu uwarunkowań popytu. Zakres i rodzaj czynników' wpływających na popyt zależą od skali, w jakiej może on być ujmowany. Biorąc pod uwagę skalę popytu, można wyróżniać:

—    popyt ogółu nabywców zgłaszany na wyodrębnione przedmioty wymiany, a więc na produkty i usługi, na pracę oraz na pieniądz (popyt globalny odnoszący się do poszczególnych przedmiotów wymiany);

—    popyt ogółu nabywców zgłaszany na dany rodzaj produktu, usługi, pracy (popyt cząstkowy w ujęciu przedmiotowym);

83

1

A. Redslob, Economie poliligue. Theorie macroeconomique. Comptabilite Natio-nale, Paris 1989, s. 24.