FunkcjonowanieRynku R09)2 293

Intensywność konkurencji jest bezpośrednio związana z mechanizmem procesów dostosowawczych między podmiotami rynku, niezależnie od tego, czy źródłem tych procesów jest dążenie sprzedawców do maksymalizowania efektów działania, czy zagrożenie dotychczasowej pozycji na rynku¹⁵. Kategoria intensywności konkurencji opisuje skłonność oraz zdolność podmiotów rynku do uczestniczenia w płynnych procesach dostosowawczych w zmieniających się warunkach rynkowych.

Podstawą koncepcji intensywności konkurencji jest jedno podstawowe założenie, które w warunkach oligopolistycznej formy konkurencji jest spełnione. Tym założeniem jest wysoki stopień skłonności oraz szerokie możliwości względnie swobodnego wyboru oraz operowania instrumentami konkurencji przez sprzedawców. Przy uwzględnieniu tego założenia intensywność konkurencji może być wyrażona za pomocą dwóch wzajemnie powiązanych zjawisk, a mianowicie:

—    stopnia zależności każdego sprzedawcy od postępowania konkurentów oraz stosowanych przez nich instrumentów działania na rynku.

—    stopnia zdolności oraz możliwości wywierania przez każdego sprzedawcę wpływu na postępowanie konkurentów oraz sposobu operowania przez nich instrumentami działania na rynku.

Zespolenie tych dwóch zjawisk oznacza, że intensywność konkurencji jest odzwierciedleniem wzajemnej współzależności decyzji i działań sprzedawców funkcjonujących w danym segmencie rynku. Im wyższy jest stopień tej współzależności, tym wyższy jest poziom intensywności konkurencji na rynku.

Intensywność konkurencji jest czynnikiem, który decyduje o tym, w jakim stopniu konkurencja wypełnia swoje funkcje na rynku¹⁶. Im wyższy jest poziom intensywności konkurencji, tym:

—    większe znaczenie ma kryterium wydajności przy podziale dochodów między podmiotami rynku,

—    większe znaczenie ma kryterium preferencji nabywców w procesie sterowania przepływem produktów i usług,

¹⁵    Por. H.R. Varian, Mikroekonomia, jw., s. 381.

¹⁶    Por. uwagi o funkcjach konkurencji w rozdziale VIII, pkt 1.

—    korzystniejsza jest alokacja zasobów,

—    płynniejsze są procesy dostosowywania produktów i zdolności wytwórczych do struktury popytu oraz techniki i technologii wytwarzania,

—    szybszy jest proces powstawania oraz upowszechniania innowacji oraz postępu technicznego.

Intensywność konkurencji, decydując o stopniu wypełniania jej funkcji, staje się równocześnie czynnikiem wpływającym na stopień sprawności funkcjonowania rynku. Wraz ze wzrostem poziomu intensywności konkurencji w funkcjonowaniu rynku, co wynika z powyższych zależności, w coraz szerszej skali pojawiają się zjawiska:

—    sprawnościowe, typu wydajność i optymalizacja,

—    związane z płynnością i szybkością dostosowań rynkowych,

—    preferencji nabywców jako podstawy działań.

Wysoki poziom intensywności konkurencji oraz sprawności funkcjonowania rynku wymaga od sprzedawców wykształcenia zdolności kreatywnych oraz dostosowawczych. Bez wykształcenia tych zdolności mogą się pojawiać nie tylko trudności w dziedzinie maksymalizowania efektów przez sprzedawców, lecz także nieustanne zagrożenie egzystencji na rynku. Zjawiska te mogą występować z tym większym nasileniem, im:

—    wyższy jest poziom mobilności popytu,

—    większe są zdolności konkurentów do przyspieszania reakcji na zmieniające się warunki rynkowe,

—    większy jest udział konkurentów w ogólnej wielkości podaży oraz im większymi rezerwami zdolności wytwórczych mogą oni dysponować.

Korzyści płynące z wysokiego poziomu intensywności konkurencji nie mogą być przesłanką jednostronnego dążenia do wzrostu tego poziomu. Jeżeli intensywność konkurencji przekracza pewien racjonalny poziom, to jej konsekwencją mogą być tendencje do:

—    selekcji sprzedawców na rynku, prowadzące w konsekwencji do powstawania sytuacji monopolistycznych,

—    narastania wśród sprzedawców skłonności do unikania konkurencji lub jej ograniczania za pomocą zawierania porozumień monopolistycznych; skłonność sprzedawców do zawierania tego typu

292

293