ekonomika (157)

312 9. Kouty w (raiupuriric'

Kształt krzywej kosztów jednostkowych przeciętnych najczęściej ma postać litery .U", rzadziej litery .L' lub odwróconej w lewo litery „L".

>

Przydatność kosztu przeciętnego jednostkowego dla potrzeb analizy ekonomicznej onuc podejmowania decyzji w przedsiębiorstwach jest ograniczona, gdyż nie odzwierciedla on taktycznych relacji kosztowych w przekroju działalności przedsiębiorstwa. Koszty jednostkowe przeciętne maję charakter statyczny i pokazuję, jaki jest średni koszt jednostkowy dla sumy wszystkich dotychczas wykonanych jednostek produkcji. Uwzględnia się koszty bezpośrednie i pośrednie, stale i zmienne. Koszt jednostkowy przeciętny określonej usługi transportowej zależy od wielu czynników, a zmiana chociażby jednego z nich wpływa na zmianę w jego poziomie. Dlatego też w transporcie nie powinno posługiwać się wartościami średnimi w odniesieniu do zbyt mocno zróżnicowanej grupy usług.

Koszt jednostkowy przeciętny ustalany jest dla danego środka transportu i dla danego przedmiotu przewozu (ładunku, pasażera), jako funkcja masy ładunku i odległości przewozu. Zestawienia kosztów jednostkowych przeciętnych sporządza się w tabelach, które buduje się dla konkretnego pojazdu i konkretnego rodzaju ładunku. W główce takiej tabeli podawane sę wartości masy ładunku, a z boku tabeli - odległości przewozu. Koszty jednostkowe przeciętne obniżają się, gdy występuje:

•    wzrost odległości przewozu,

•    wzrost masy przewozów (liczby ton, pasażerów);

•    wzrost masowości potoku ładunkowego (linia lokalna lub magistralna);

•    wzrost ładowności środka transportu,

•    wzrost wykorzystania zdolności przewozowej taboru.

Wzrost odległości przewozu wpływa na obniżanie się kosztów jednostkowych przeciętnych, ponieważ koszty operacji stacyjnych rozkładają się na coraz większą liczbę kilometrów. W poszczególnych gałęziach transportu natężenie tego spadku jest zróżnicowane, gdyż zależę one zarówno od kosztów operacji stacyjnych przypadających na 1 tonę (1 pasażera), jak i od wysokości kosztów ruchu przypadających na 1 km.

Koszty jednostkowe przeciętne maleję wraz ze wzrostem masowości potoku przewozowego, co wynika z rozkładania się kosztów amortyzacji infrastruktury liniowej i punktowej na coraz większą liczbę jednostek kalkulacyjnych. Dzieje się tak do chwili przeciążenia danej relacji przewozowej i pojawienia się na drodze kongestii (zatory na drogach, pociągi pod semaforami, statki oczekujące na redzie itp.), która przyczynia się do ponownego wzrostu tych kosztów. Na liniach magistralnych intensywnie użytkowanych te koszty sę znacznie niższe niż na liniach lokalnych słabo wykorzystywanych. Z tego powodu nie opłaca się np. budowa nowej linii kolejowej do obsługi szybkich pociągów pasażerskich, jeżeli nie będą one kursowały z dużą częstotliwością i nie będą w wysokim stopniu zapełnione podróżnymi.

_ty jednostkowe przcctftne gjlr>4 Ukź¹ od ładowności środka tnmpo-łutn²H^lYK° dan| trasę. Stosowanie środków transportowych o coraz wtf-tO¹ |LiflWW>to pozwala o«4gać obniżkę kosztów jednostkowych, gdyż niższy j unortyucji przypadający na jedną tonę, wynagrodzenia kierowcy I³ óryck kosztów eksploatacyjnych. Z tego powodu europejscy przewoźnicy ₁nK^1tl _ni,_rodowego ciężarowego transportu samochodowego posługują się (Hic ^ ^lawami drogowymi o maksymalnym dopuszczalnym ciężarze całko-a me pojazdami 30- czy 20-tonowymi. Na obniżkę kosztów jednost-''''"'-h przeciętnych wpływa także stopień wykorzystania ładowności środka ł#"'}¹,_rtovvego Czasem bardziej opłaca się stosować środki transportowe ładowności, gwarantujące pełne wykorzystanie ładowności niż środki ^tflPL²rtt i narażone na ryzyko pustych lub niepełnych przebiegów. Na przykład ^,v,Y^>tryj_?ucji towarów w mieście bardziej opłaca się stosować furgonetki kilku-"L_gr¹mowf. gdyż są one lepiej dopasowane do wielkości jednorazowo na-partu ładunku niż pofMiuiy wysokotonażowe²

^ yV»lk¹ konkurencyjna na rynkach transportowych doprowadziła do stoso-^ jak najwyższych dopuszczalnych parametrów technicznych środków " sportu (w zakresie ładowności, wymiarów pojazdów), zwiększa się także ^_iZybkoSć Dążenie do obniżenia kosztów jednostkowych przewozu w taki wpływa na nadmierne zużywanie infrastruktury, zmniejszenie bezpie--•cńst'^va przewozów i przyspieszoną degradację środowiska naturalnego- Aby uitrtwtłTT³¹¹ tym niekorzystnym tendencjom, stosuje się normy techniczne maksymalne wymiary pojazdów, maksymalny ciężar całkowity, _j|_gp_UfKzilny nacisk na oś i szczegółowe normy dotyczące niektórych ełesnen-W konstrukcyjnych, poziomu hałasu i emisji spalin ze szkodliwymi substancjami chemicznymi.

Koszty jednostkowe przeciętne rosną wraz ze wzrostem parametrów jako-kiowych:

•    ze wzrostem szybkości przewozu (przy wzroście prędkości technicznej rosną koszty zużycia paliwa, eksploatacji taboru, a przy wzroście prędkości handlowej wzrastają koszty robocizny w punktach transportowych — intensyfikacja czasu pcacy poprzez pracę wiełozmianową, w dni ustawowo woh»¹ od pracy);

*    przy użyciu specjalistycznego taboru (wyższe koszty amortyzacji i eksploa-

1

Rdy jest większy stopień trudności z przystosowaniem środka transportu do

2

przedmiotu przewozu, co ujawnia się wyraźnie przy stosowaniu pojazdów chłodniczych, wielkogabarytowych samo wytarli jwczych itp.;

3

' P²y lepszym i alu ■gin i 11 nin ładunku, wiele przewożonych produktów po-toebuje dodatkowego opakowania, wymaga specjalnego obchodzenia się