herudzinski2

24 Tomasz I lerudziński

w szczególności, jcsl takie uporządkowanie istniejących już treści, które umożliwi mi zaprezentowanie własnego podejścia - określenie zakresu i sposobu analizy rzeczywistości świata obrazów. Jednocześnie mam nadzieję, że będzie to glos nie tylko poszerzający, ale także porządkujący i zachęcający do zaangażowania się w ten aspekt socjologicznej analizy.

1. W poszukiwaniu źródeł

Mówiąc o socjologii wizualnej^{1 2 3 4 5} często za podstawowy wyróżnik uważamy stosowanie w jej obrębie technik wizualnych, zdjęć, filmów itd. Tymczasem to nic fakt ich stosowania jest konstytutywny dla tej subdyscypliny (co więcej, takie skojarzenia mogą mylnie zawężać jej zakres do zadań jedynie dokumentacyjnych), lecz analiza rzeczywistości wizualnej, tego wszystkiego, "co najkrócej mówiąc można określić jako „świat obrazów”. Prace z dziedziny I socjologii wizualnej wcale nie muszą posługiwać się elementami rzeczywistości wizualnej utrwalonymi za pomocą zdjęć, filmów itp., muszą natomiast j tę rzeczywistość poddawać socjologicznej refleksji i analizie. Co więcej, - utrwalenie tego świata za pomocą środków' technicznych może być trudne, a nawet niemożliwe, na przykład gdy analizujemy wizualne wyobrażenia danej społeczności, czy zastanawiamy się nad jej społeczną genezą w przypadku jednostek. Można zatem analizować rzeczywistość wizualną nie używając żadnych technik zapisywania obrazu. Najlepszym tego przykładem są wszystkie te prace z dziedziny⁷ socjologii wizualnej, których autorzy posługują się jedynie słowami.

Początki socjologii obrazu ściśle związane są z historią socjologii naw'et pod względem chronologicznymi. Wówczas to liczne prace socjologiczne wykorzystujące fotografie społeczne bardzo często goszczą na łamach „American Journal of Sociology” - czasopisma, którego założycielem był Albin W. Smali, kierujący⁷ jednocześnie pierwszym w dziejach wydziałem socjologii, powstałymi w 1892 roku na Uniwersytecie w Chicago (Olechnicki 1999: 59; Sztompka 2002: 17, 18). Do socjologii obrazu w' równym stopniu jak do samej socjologii, a może i w jeszcze większym, odnosi się powiedzenie, że jest to nowa nauka poruszająca stare tematy. Określenie, że socjologia porusza zagadnienia frapujące myśl ludzką niemal od jej zarania, w równej mierze dotyczy problematyki tej szczegółowej dziedziny⁷, jaką jest socjologia wizual-

1

Nie wdając się w analizę określeń terminologicznych, dotyczącą trafności czy nawet

2

poprawności tłumaczeń tej subdyscypliny, bede używał określenia „socjologia wizualna”.

3

Mając świadomość, że analizie poddawany jest świat obrazów', używam nazwy „socjologia

4

wizualna”, gdyż - w moim odczuciu - określenie „wizualny” w większym stopniu akcen

5

tuje procesualny i świadomościowy charakter analizowanej rzeczywistości.