HWScan00050 (2)

,    _x „_1V(tł.j mbuuw. u Łłi\u gieu.uc*.iiy uia eKuuumicznej eKspiO*

atacji stosunek miąższości nadkładu do węgla (N : W) przyjmuje się obecnie w Polsce wartość 10.

W Polsce występuje wiele złóż surowców mineralnych nadających się do eksploatacji metodami odkrywkowymi oraz czynnych jest wiele kopalń odkrywkowych, czyli zakładów górniczych, w których wydobywa się kopalinę na otwartej przestrzeni po zebraniu oddzielającego ją od powierzchni ziemi masywu skalnego (rys. 1.1).

Rys. 1.1. Rozmieszczenie kopalń i złóż ważniejszych kopalin odkrywkowych w Polsce

Do najważniejszych w Polsce zaliczyć należy kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego, surowców chemicznych takich jak siarka rodzima, wapienie, ziemia krzemionkowa i anhydryty surowców do produkcji materiałów wiążących dla przemysłów wapienniczego, gipsowego i cementowego, piasków żelazistych i podsadzkowych, topników hutniczych, surowców dla przemysłu materiałów ogniotrwałych oraz skalnych materiałów drogowych.

O zadaniach, jakie ma do spełnienia np. przemysł węgla brunatnego, świadczy plan rozwoju wydobycia systemem odkrywkowym, który po

OSlcjglU 4.u,u linii i,vxi w luau x»u-x ma woiqgn<ą«_ w l?ou 1UKU OK.U1U

110 min ton, przy czym średni roczny przyrost wydobycia w okresie 1965 -f- 1980 wynieść ma około 6 min ton. Ilość ta ma zapewnić zasilanie w węgiel brunatny największych polskich elektrowni, przy czym na przykład na podstawie oceny zasobów złoża Bełchatów przewiduje się powstanie dwóch elektrowni o mocy po 3000 MW.

W nowych polskich dużych kopalniach odkrywkowych stopień elektryfikacji i mechanizacji pracy zbliża się do 100%. Doskonalenie technologii podstawowych procesów i czynności pomocniczych łączone jest z coraz dalej idącą automatyzacją.

1.2. Kopalina, złoża i zasoby odkrywkowe

Skała jest to naturalny zespół minerałów, tworzący w skorupie ziemskiej większe masywy i powstający w wyniku określonych procesów geologicznych. W skałach występują minerały użyteczne i nieużyteczne. Przez kopalinę, czyli minerał użyteczny, rozumiemy taki surowiec mineralny (bez względu na stan ^kupienia i własności), dla uzyskania którego prowadzi się proces eksploatacji górniczej. Kopalina, np. węgiel brunatny, siarka lub glina, jest przydatna do celów gospodarczych wprost albo po przeróbce.

Do momentu udostępnienia kopaliny robotami górniczymi wyłącznym źródłem informacji o niej są prace geologiczno-poszukiwawcze. Wstępnych informacji o występowaniu kopaliny mogą dostarczać różne geofizyczne, geochemiczne i inne metody poszukiwań, ale z chwilą zlokalizowania przypuszczalnego złoża szczegółowe informacje o nim uzyskuje się przede wszystkim na podstawie wierceń rozpoznawczych. Jedynie w przypadku przypowierzchniowych złóż niektórych kopalin można posłużyć się wkopami i szybikami rozpoznawczymi. Z chwilą zlokalizowania złoża i rozpoznania go w stopniu określonym odpowiednimi przepisami, kończy się etap prac poszukiwawczych. Jeżeli złoże może być przedmiotem zainteresowania z punktu widzenia aktualnej użyteczności gospodarczej, to przystępuje się do dalszych systematycznych wierceń lub rzadziej prac górniczych, które mają na celu dokładniejsze określenie kształtu złoża, jego charakteru mineralnego i warunków geologicznych wpływających na technikę eksploatacji, jak własności fizyczne i chemiczne skał, warunki hydrogeologiczne itp. W wyniku tych prac powstaje dokumentacja geologiczna. Uzyskanie jej wysokiej wartości praktycznej warunkuje w poważnym stopniu możliwość prawidłowego programowania budowy kopalń, projektowania systemu i rozwoju eksploatacji, a następnie systematyczne prowadzenie racjonalnego wydobycia. Dobra dokumentacja geologiczna chroni od błędów przy inwestowaniu maszyn i ogranicza ryzyko inwestycji.

Kopalinę otaczają w złożu skały płonne. Są to te minerały, które przy eksploatacji określonej kopaliny uważa się w danym momencie za nieużyteczne. Skupienie kopaliny w skorupie ziemskiej w postaci pokładów, żył, słupów albo nieregularnych nagromadzeń nazywa się złożem. Przedmiotem eksploatacji odkrywkowej są na ogół złoża pokładowe, które dzielą się na jedno- lub wielopokladowe. Pokład jest to skupienie kopaliny ograniczone mniej lub więcej równoległymi powierzchniami, przy czym w złożach wielopokładowych rozróżniamy pokłady górny, dolny i ewentualnie

13