Goldschmidt (10)

Rycina 21

ornamentach stiukowych z Samarry, powstałych ~w IX w. (ryc. 21), osiągnięte zostaje pełne ich zrównoważenie, żadna z tych form nie zyskuje v/ oczach widza przewagi. Mamy więc tu do czynienia z procesem usamodzielnienia się elementu w pierwotnym tworze niesamodzielnego: z Wykształceniem się nowego stylu.

Rozbicie na formę sumaryczną i formę pojedynczą miało jeszcze większe -znaczenie i w olbrzymim stopniu wpłynęło na rozwój sztuki średnio-’ wiecznej na Zachodzie. Znany jest nam przecież proces tworzenia się abstrakcji, występujący szczególnie w sztuce prymitywnej. Wilhelm Wor-ringer w swojej książce Abstraktion und Einfuhlung przedstawił różnicę, między formą zredukowaną tylko do elementów ogólnych a ujęciem zagłębiającym się w wyobrażenie szczegółów. W okresie przejściowym od

sztuki antycznej do średniowiecznej zaszedł więc wypadek rozpada pierwowzoru na te dwa ujęcia, które jednakże później wspólnie osiągają własny -wyraz. Weźmy na przykład formę greckiej steli grobowe* zamkniętej frontonem zwieńczonym środkowymi i bocznymi akroterionamL W późniejszych, wywodzących się z niej frygijskich stelach grobowych z VI w. (ryc. 22), akroteriony, które pierwotnie tworzyły rozczłonkowany kontur steli, ustępują miejsca sumarycznemu zakończeniu w formie prostego frontonu; zachowane jednak zostają jako element dekoracji we

i wnętrznej i składają się znów z zamykającej linii konturu i wstawionych wewnątrz szczegółowych form palmety.

Rycina 23

157