IMAG0648

Ryc. 2.39. Profil dbiewccynki: aukylocą stawu skroniowo-żuchwowej) spowodowaną ciężką iniekcją okolicy wyrostka nitkowatego i s.*.:. Widoczne jest następcze ograniczenie wzrostu żuchwy

w znacznym stopniu ogranicza ruchy tej okolicy. Istnieje wiele przyczyn powstawania zesztywnień, między innymi ciężkie zakażenia, powodujące zniszczenia w stawie skroniowo-żuchwowym i następcze bliznowacenie oraz wspomniany wcześniej uraz, skutkujący zahamowaniem wzrostu przy jednoczesnym wytworzeniu tkanki bliznowatej w jamie stawu skronlowo-żuchwowego w procesie gojenia. Wydaje się. że powstająca blizna powoduje mechaniczne ograniczenie ruchomości i przemieszczanie żuchwy w czasie wzrostu, podczas gdy otaczające tkanki miękkie kontynuują wzrost - w cen sposób można tłumaczyć niedorozwój pourazowy.

Interesujące i bardzo ważne z punktu widzenia badań klinicznych jest to, że kość może być pobudzona do wzrostu zabiegiem chirurgicznym, zwanym dystrakcją kości (oseeodystrakcją) (ryc. 2.40). Rosyjski chirurg Ali-zarow odkrył w latach 50. XX wieku, że możliwe jest wydłużanie kości długich kończyn poprzez przecięcie jej wzdłuż warstwy korowej i odciąganie od siebie oddzielonych fragmentów kości. Ostatnie badania udowodniły, że najlepsze rezultaty są osiągane, jeżeli zabieg przeprowadza się po kilku dniach od momentu rozpoczęcia procesu gojenia i tworzenia się kostniny, a segmenty są odciągane na odległość 0,5-1,5 mm każdego dnia (ryc. 2.40).²⁰Osiągano zadziwiające efekty: następowała duża nadbudowa kości w miejscu przecięcia, a kość w niektórych przypadkach wydłużała się o kilka centymetrów. Metoda dyscrakcji kości znalazła szerokie zastosowanie w leczeniu zniekształceń kończyn po urazach mechanicznych, a raicie w przypadku wad wrodzonych.

Ryc 2.40 . Schematyczne przedstawienie osteogenczy dys-trakcyjnej na przykładzie kości długiej. Rysunek przedstawia sytuację, kiedy kość rostaje przecięta prze: substancję korową, jej początkowe gojenie, a następnie kilka tygodni dyscrakcji. W środku rysunku widoczna jest - przepuszczalna dla promieni rentgenowskich - warstwa podłużnie ułożonych pęczków włókien kolagenowych w miejscu, gdzie następuje wydłużanie kości. Proliferujące fibroblasty i niezróżnicowane komórki n\e-zenchymy są również obecne w tej warstwie. Osteoblasty pojawiają się na obrzeżach tej części. Na obu koAcoch warstwy środkowej obserwuje się bogate unaczynicnie warstwy mineralizacji- Pod nią pojawia się strefa remodelowanla. To kolejność warstw, procesów rozciągnięcia włókien kolagenowych, mineralizacji i remodelowanla jest typowa dla osteogenezy dyfrakcyjnej (z: Samchukow I wsp., (w:) McNamaraJ., TrormanC.: Distraction osteogenesis and tłssue engineering, Ann Arbor, Mich., Universlcy of Michigan Center for Humań Crowth and Development, 1998)

Kość żuchwy jest w swojej budowie zbliżona do budowy kości kończyn² chociaż różnią się one cyklem rozwojowym. Zastosowanie tej metody w przypadku wydłużania żuchwy daje zadowalające wynikł (ryc. 2.41), ale nadal Istnieją problemy natury technicznej, które muszą być rozwiązane, zanim wejdzie ona w powszechne użycie w leczeniu niedorozwoju żuchwy. Kości szczęki i innych struktur w obrębie czaszki twarzowej mają budowę nieco inną i zastosowanie dyscrakcji w ich przypadku jest do końca uzasadnione. Lecz z drugiej strony - czy stosowane metody ortopedyczne, polegające na pociąganiu poszczególnych kości i ingerowanie w procesy wzrostowe okolic szwów czaszkowych nie jest rodzą-

Ryc. 2.41. Zamocowań* wewnętrznie urządzenie służące Jo wydłużania żuchwy pr:e: osceodystrakcję u dziecka z połowi* c;yn> nlocloroEwojeni rwany

jem metod dyfrakcyjnych.’ Różnice pomiędzy procesami zachodzącymi w obu rodzajach kości są ciągle dokładnie analizowane, lecz nie ma wątpliwości co do te-go, ie metoda ta znajdzie zastosowanie w najbliższe) przyszłości. przynajmniej w przypadku wydłużania gałęzi żuchwy.*" Niektóre szczegóły dotyczące tej metody zostały opisane w rozdziale 22.

Podsumowując, możemy stwierdzić, że tempo wzrostu czaszki jest wprost proporcjonalne do przemian następujących w obrębie mózgowia. Wzrost podstawy czaszki to proces przemian chrząstkozrostów i następ* czego ich kostnienia, nie be: znaczenia pozostają takie procesy wzrostowe mózgowia. Szczęka i jej struktury

otaczające równą w następstwie przesuń ot> 4*c szwów oraz remodeiowanae powierzchni. Szczęka wrrasca dc-przaiu i do dołu. czemu towarzyszy odkładanie się tkacki kostnej w szwach. Wpływ przemian w ubtębre przegrody nosowej na powyżej opisane procesy pccosćaje nieznany, ale pewne jest. że zarówno chrząstka, jak i otaczające tkanki miękkie współuczestniczą w do-przednim wzroście szczęki. Wzrost żuchwy to połączenie procesów proliferacji wewnątnchrzęscnej oraz procesów resorpcji i apozycji na jej powierzchni. Oczywiste staje się. że przemieszczanie kości w przestrzeni spowwiwi-ne jest przemianami zachodzącymi w obrębie tkanek miękkich.

ROZWOJ SPOŁECZNY I BEHAWIORALNY

F. T. Mclvcr, W. K ProfBt Rozwój fizyczny może być postrzegany jako wynik interakcji między genetycznie kontrolowanym namnażankra się komórek oraz wpływem procesów śrcdi*»iskwth. które modyfikują zapis genetyczny. U zwierząt nii>_vch większość zachowań jest instynktowna, chociaż niektóre z nich mogą być wyuczone, natomiast w odniesieniu do ludzi większość zachowań jest wyuczona.

Dlatego właśnie u ludzi trudniej określić porknn rozwoju be hawioralnego (rozwoju zachowań) niż psychicznego. W przypadku stwierdzonej dużej ilości zachowań wyuczonych możemy zaryzykować stwierdzenie o wpływie środowiskowym. Z drugiej jednak strony, takie zachowania jak np. pociąg seksualny, będący w pełni zachowaniem instynktownym, mogą być w zasadni* czym stopniu modyfikowane wpływami środowiskowymi. Innym czynnikiem modelującym jest temperament Dzieci już od najmłodszych lat wykazują się temperamentem, który określa ich zachowanie. Wpływ- temperamentu na zachowanie i zdrowie jednostki jest przedmiotem obecnie prowadzonych badań. W :ór zachowań ludzi jest złożony: im starsza osoba, tym bardziej zaznacza się przewaga zachowań wyuczonych nad naturalnymi.

W rozdziale tym opisane zostały zwięźle tak skomplikowane zagadnienia, jak rozwój poznawczy, środowiskowy i rozwój zachowań, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów postępowania i kierowania zachowaniem dzieci, u których będzie prowadzone leczenie stomatologiczne i ortodontyczne. Po pierwsze, przedstawiony został proces uczenia się pewnych zachowań, po drugie - przeanalizowany strukturalny substrat rachowania. który prawdopodobnie wiąże stopień organizacji systemu nerwowego na różnych poziomach jego rozwoju z tym, co stanowi podłoże ekspresji zaehowinia^:v>, ze szczególnym uwzględnieniem teoretycznych podstaw leczenia pacjentów.

Uczenie się i rozwój zachowań Podstawowy mechanizm uczenia się jest zasadniczo taki sam prze: cale tycie. W miarę postępu uczenia się wykształcają się coraz bardziej złożone zachowania i umie-