IMAG0675 (2)

Potockiego spotykamy ją tylko dwa razy, a i to użytą prawdopodobnie-dla rymu, pod' czas gdy nazwa „dudy" pojawia się 49 razy (Bobrowska 1989:165). W stuleciu tym pojawia się pochodzące z języka ludowego określenie „dudki" (Gawroński 1921:241-256). Może się ono odnosić dó małych dud, być może typu Platcrspiel, częściej jednak ma charakter hipokorystyczny, występuje w pastorałkach (Szydłowska-Cegiowa 1977: 115). „Dudkami" nazywane były niekiedy dudy w Lubelskiem, Rzeszowskiem, Kra-kowskiem. Czasem też (rzadko) jako „dudka" określane są małe dudy lub ich część składowa. Najczęściej jednak nazwa ta odnosi się do różnego rodzaju prostych piszczałek i spotykana jest głównie na terenie dawnej tzw. Kongresówki, otwartej na wpły-wy-Języków ruskich.

Na ziemiach będących pod historycznym wpływem kultury niemieckiej, na Pomorzu, w Bydgoskiem i na Górnym Śląsku, przyjęła się nazwa „dud(e)lzak", przejęta z języka niemieckiego (Szydłowska-Cegiowa 1977:118-119). Jest to swoista „reemigracja" językowa, jako że na terenach niemieckojęzycznych termin ten rozpowszechnił się zapewne za przyczyną praktykujących tam polskich lub innych słowiańskich dudziarzy. Nazwę „Dudey" przypisał jednemu rodzajowi dud Michael Praetorius w Syntagma Musi-cum (por. s. 387). Z jej polską, ale też czeską proweniencją zgadza się Ernst Eugen Schmidt - źródłosłowem było zapewne określenie „dudy" lub „duda" (1996: 36). Badacz ten wysunął ciekawą hipotezę powstania tych nazw. Przypuszcza, że mogą mieć charakter dźwiękonaśladowczy, związany z budową i techniką palcowania piszczałki melodycznej instrumentów, które oznaczają (por. s. 365). Znamionujące ten typ dud przedzielanie dźwięków „międzydźwiękami" obrazują dwa człony nazwy: „Du-dey", „Du-da". Na poparcie swego przypuszczenia przywołuje Schmidt sugerujący taką możliwość cytat z wydanego w 1652 roku w Brzegu dzieła śląskiego poety, tłumacza i organisty Wenzela Scherffera von Scherffenstein Gasł- und weltlidier Gcdichtc: „so bald mein Hiimlichen Dudey-Dudeyum sange".

Ernst Eugen Schmidt zwrócił też uwagę na inne jeszcze historyczne znaczenia podobnie brzmiących nazw (1996: 36). Na przełomie XVII i XVIII stulecia pastor Christian Hęnnig von Jessen z Wustrow, miejscowości położonej na południowym skraju krainy LDjzewian połabskich (zamieszkiwali na lewym brzegu dolnej Łaby, Wendland), opracował |fpcabularium Venedicum oder Wendisches WOrter-Buch. W słowniku tym na pierwszym miejscu umieszczany jest wyraz niemiecki, a za nim jego połabski odpowiednik, i Nazwie „Dudey", przyjętej już jako niemiecka, odpowiada połabska „dudeya", oznaczająca „einiSpielwerck der Schkfer" (Hennig 1959:127), co trudno jednoznacznie zin-IterpretowaćŚPochod zen ie tego określenia - przybierającego fonetyczną formę „duda-p", a prawdopodobnie też „dudeja" - wiązane jest z rzeczownikiem „Dudey" i pokre-. wnym muyDudelsackpfeife", pojawiającymi się w języku dolnoniemieckim od XVI-XVII wieku f(Lehr-Spławiński, Polański 1962: 127). Również Ernst Eugen Schmidt sądzi, że nazwa „dudeya" mogła być zapożyczona ze znanego już w ówczesnej niemczy-źnie określenia uDudey".

27