(710)

stosunki polityczne

Liczba ofiar śmiertelnych i liczba aktów terrorystycznych w 2007 r. wg regionów

Afryka    Arja WirhHnfa 1 Pm^fik Fwgpn 1 Fma7jn    Bliski Wschód Azja Południowa Zachodnia HemlsfercS

Źródło: http://www.terrorisminfo.mipt.org/pdf/NCTC-2007-Report-on-Terrorism.pdf    >1

zmu¹. W istocie fundamentalizm ma zdecydowanie religijne zabarwienie i wywodzi: się z początku XX stulecia, kiedy terminem tym określono istniejące w Stanach* Zjednoczonych protestanckie ugrupowania, które dążyły do ortodoksyjnego trzy*' mania się podstaw religijnych w celu ich ochrony przed konsumpcyjnym światem: Niebawem też, jako synonim bigoterii, nabrał on negatywnego znaczenia.

Według Encyklopedii politologii fundamentalizm jest jedną z najważniejszych postaw intelektualnych i ideologicznych współczesnego świata². Przyjmując najczęściej postać religijną nie musi jednak oznaczać tylko islamskiego ekstremizmu; gdyż jako zasada powrotu do fundamentów wiary może występować jako fundamen

Terroryzm międzynarodowy: ideologia, formy działania i metody jego zwalczania

talizm hinduistyczny, chrześcijański, żydowski, a nawet przybrać postać tak zwanego etnofiindamentalizmu charakterystycznego dla Bałkanów³. Współcześnie zjawisko to stało się na tyle znaczące i powszechne, iż jest przedmiotem badań nie tylko socjologii, religii i religioznawstwa, ale również nauki o polityce⁴. W tym też kontekście należy uważać go za nurt na poły polityczny o znacznej sile oddziaływania. Jak pisze Robert Borkowski, ideologowie ruchów fundamentalistycznych za przyczynę kryzysów społecznych, napięć i problemów uważają odejście społeczeństw od prawd wiary i zatracenie tożsamości kulturowej opartej o rodzimą religię. Ich celem jest zatem ponowne jej usytuowanie w centrum wydarzeń społecznych i politycznych oraz osiągnięcie pozornego spokoju stłumionej wolności⁵. W ujęciu Benjamina Barbera fundamentalizm jest narzędziem i ideologią społeczną będącą reakcją na procesy globalizacyjne⁶. Tak więc można powtórzyć za Johannesem Jansenem, iż „religia zaspokaja pragnienia, których nie jest w stanie zaspokoić świat”⁷.

Fundamentalizm islamski. Uważany za formę protestu przeciwko lansowanemu przez cywilizację Zachodu konsumpcjonizmowi, fundamentalizm islamski jest obecnie dominującą formą religijnej ortodoksji, która uzyskała status „wojującej” ideologii. Bernard Lewis należy do grona ekspertów kwestionujących automatyczne łączenie go ze wszystkimi wyznawcami islamu⁸. Niemniej z politycznego punktu widzenia wydaje się, iż muzułmański radykalizm należy do najbardziej aktywnych i dynamicznych form protestu w kontekście koncepcji zderzenia cywilizacji.

Jak każdy ekstremizm również fundamentalizm islamski powstał w wyniku spiętrzenia problemów polityczno-ekonomiczno-społecznych, których islamskie przywództwo polityczne nie potrafiło rozwiązać. Spośród wielu czynników za najważniejsze należy uznać: 1) niepowodzenia świata arabskiego w walce z Izraelem (na przykład wojna sześciodniowa z 1967 r.), z czym związana jest antyamerykańska postawa wynikająca z politycznego poparcia, jakiego temu państwu udzielają Stany Zjednoczone; 2) sowiecka inwazja na Afganistan (1979 r.) i przebudzenie solidarności świata arabskiego; 3) międzynarodowa interwencja na rzecz Kuwejtu w 1991 r. oraz kierowana przez USA inwazja sił koalicyjnych na Irak w 2003 r.; 4) rewolucja irańska w 1979 r., dzięki której powstało pierwsze państwo wyznaniowe; 5) frustracje i rozczarowania powstałe w wyniku stagnacji gospodarczej połączonej z wyżem demograficznym w krajach arabskich generującym brak perspektyw życiowych dla młodej generacji; 6) rozdźwięki między arabskimi elitami rządowymi a społeczeństwem, dla którego władza w coraz mniejszym stopniu jest skłonna utożsamiać się z rządzonymi, co prowadzi do zatracania kontaktu rząd-społeczeństwo; 7) ekspansja

507

1

” Oxford English Dictionary, Oxford Univers\ty Press 1989.

2

M. Żmigrodzki (red.). Encyklopedia politologii, 1.1, Teoria polityki, Kraków 1999, s. 105.

3

Ibidem.

4

⁵³ R. Borkowski, op. cit., s. 83.

5

   Ibidem, s. 85.

6

   B. Barber, Dżihad kontra McŚwiat, Warszawa 1997.

7

⁵³ J. J. G. Jansen, Podwójna natura fundamentalizmu islamskiego, Kraków 2005, s. 9.

8

B. Lewis, Islam and the West, New York 1993.