5

IV    wyznacznik: ruchy stopy i stawu skokowo-golcuiowrgo. Gdy pięta nogi wykroczncj styka się z podłoga, stopa jest uniesiona grzbietowo fJlcxto Jo/mIis). Zaraz potem zgina się podeszwowo, przykłada do podłogi i ustala. Goleń wraz z kostkami (nutlleolut mctłutlis et Ltteralii) zakreśla łuk ponad piętą (około kości skokowej). Następuje moment pełnego obciążenia stopy, pod koniec którego zaczyna się unosić pięta. Rucli odby wa się wokół osi obrotu mieszczącej się w przedstopiu (głowy kości śródstopia i stawy śródstopno paliczkowe).

V    wyznacznik: ruch kolana. Kolano zgina się zaraz po styku pięty z podłogą, gdy kostki unoszą się, zakreślając łuk ponad stępem oraz po raz drugi, gdy pięta zaczyna unosić się, a stopa przygotowuje się do odbicia. Inaczej mówiąc, kolano zgina się zawsze wtedy, gdy funkcjonalni długość kończyny zwiększa się wskutek unoszenia kostek. Ruchy kolana

i i¹ stopy, są sprzężone! Zgięcie kolana amortyzuje funkcjonalne wydłużenie, które spowo* . dowałoby.nickorzystne zwiększenie amplitudy ruchu środka ciężkości w górę i w dół.

' & wyznacznik: ruchy boczne miednicy. Naprzemienne przekładanie masy ciała z jednej nogi'na^drugą powoduje naprzemienne przesuwanie miednicy na boki w płaszczyźnie poziomej. Boczny ten ruch miednicy łączy się z poprzednio omawianymi ruchami, a mianowicie z rotacją miednic)' (wyznacznik I) i z przechylaniem się jednej jej połowy ku dołowi (wyznacznik II).

Wspomniane ruchy miednicy odbywają się m.in. w obu stawach biodrowych. Gdyby kończyny dolne nic zmieniały swego położenia względem miednicy, ruchy jej wyprowadzałyby oś poprzeczną kolana oraz oś stawu skokowo-goleniowcgo wraz ze stopą z położenia, które sprzyja ich funkcji propulsji. Ruchy obrotowe wzdłuż długiej osi kończyn wnoszą harmonię w grę stawów biodrowych, kolanowych i stopy podczas aktu chodzenia.

Całkowity zakres rotacji miednicy wynosi około 8°. Udorotuje w stosunku do miednicy także około 8°, a goleń w stosunku do uda około 9®. Suma zakresu rotacji w tych trzech segmentach wynosi około 25°.

Opisane wyżej ruchy miednicy mają na celu nadanie środkowi ciężkości ciała przebiegu możliwie zbliżonego do linii prostej. Wtedy bowiem ruch ciała toczy się z najmniejszym nakładem energii".

Wyniki badań szkoły kalifornijskiej dotyczących udziału mięśni w powiązaniu z wymienionymi wyznacznikami chodu streścili M. 11. Anderson i R. E. Sołlava. Streszczenie to przytaczamy według W. Degi (1968).

„Badania elektromiograficznc wykazują, że podczas chodu okresy czynności różnych mięśni są bardzo krótkie i że przez długie okresy działa tylko siła ciężkości. Na ogół mięśnie kończyny spełniają rolę stabilizowania, przyspieszania i hamowania. Ciekawe, że bardzo duża część energii mięśniowej zostaje zużyta raczej do przyhamowania ruchu, mniej - do be/.|>ośicdnicgo poruszania ciała naprzód. Z chwilą odbicia (uniesienie pięty) włącza się m. f/uadriceps, zużywając około 40% swego potencjału. Zasila on zgięcie biodra i nadaje nodze pierwszy impet. W związku z nagłym skręceniem uda na zewnątrz dołączają się mięśnie przywodziciełe. Grupa prostowników unosi stopę, ał>y zabezpieczyć jej palce przed zaczepieniem o podłogę podczas wykroku. Pęd przenosi nogę wykrocz.ną do przodu. Bezpośrednio przed zetknięciem się pięty z podłogą grupa mięśni kulszowo-golcniowych {mm. bieept fanom, ternimanbnmosus, sanitenditmtn) zwalnia [>ęd nogi i stabilizuje kolano. Gdy ciężar ciała przenosi się na nogę, działa na nią grupa przy wodzicidi i prawic natychmiast grupa odwodzicicli stabilizuje miednicę względem uda. Równocześnie z odwodz*ciclami napina się m. glutem maximus, prostując biodro i przyhamowując rotację wewnętrzną uda, która odbywa się w tym czasie.

Grupa mięśni prostowników, która w fazie wykroku jest wydłużona, li.unujc stopę zapobiegając zahaczeniu o podłogę. Teraz też rozwija swe działanie m. ąuadriccps. Początkowo łagodzi on uderzenie pięty i przejmuje ciężar ciała, który pelta kolano do przodu, po czym dopiero wyprowadza kolano do wyprostu. Gdy ciało zaczyna poruszać się do przodu ponad nogą dźwigającą ciężar ciała (zakroczną), m. erettor spinać i grupa odwodzicicli tuła kontroluje pochylenie miednicy i utrzymuje wyprostowaną postawę. Podczas całego okiesu pełnego podporu ustaje prawic wszelka aktywność mięśni z wyjątkiem mięśni łydki. Grupa ta zaczyna wcześnie działać w tej fazie i osiąga szczyt swej pracy tuż przed odbiciem (uniesieniem pięty). Kontynuuje potem swe działanie dla uniesienia miednicy. Potem przyłącza się działanie przywodzicieli uda, które skręcają udo na zewnątrz, czym rozpoczął się cykl.

Główna działalność mięśni zaczyna się więc w ostatnich 10% fazy wykroku i polega na hamowaniu!(dccclcracji),|którcgo dokonują według kolejności mm. kulszowo-golcniowe, erector spinać, mm. prostowniki stopy, przywodzicicle, odwodziciclc, w. gluicus maxitnus i m. quadriccps.

Aktywność tych mięśni osiąga szczyt i zmniejsza się przed końcem pierwszych 10% fazy obciążenia. W tym czasie tylko grupa mięśni łydki jest bezczynna. Akcja jej rozpoczyna się pod koniec 10% fazy obciążenia i osiąga szczyt krótko przed ostatnimi 10% fazy obciążenia. Mięśnie łydki działają więc przez okres pełnego obciążenia i w początku odbicia.

Ponieważ w czasie obciążenia jednej nogi druga jest w fazie wykroku, podczas którego tiic ma aktywności mięśni, mięśnie łydki są jedną grupą czynną w tym okresie w obu nogach".

W granicach chodu prawidłowego obserwujemy niekiedy odchylenia mieszczące się jeszcze w granicach fizjologicznych, a mianowicie:

Chód kołyszący polega na nadmiernych wychyleniach miednicy w płaszczyźnie czołowej. Miednica przechyla się po stronie nogi wykroczncj, a barki obniżają się po stronic nogi podporowej.

Chód marynarski zbliżony jest do kołyszącego, z tym że nasilenie wymienionych wychyleń miednicy i barków jest większe.

Chód majestatyczny robi wrażenie nienaturalnego, podobnie jak to obserwujemy u ludzi kroczących w uroczystym pochodzie.

Chód sztywny polega na sztucznym zmniejszaniu wychyleń miednicy i barków.

Chód drobnym krokiem spostrzegamy u ludzi krótkonogich. Polega on na chodzeniu krótkimi i szybkimi krokami.

Chód patologiczny

Przyczyny chodu patologicznego można ująć następująco:

1. Ból w jednej kończynie dolnej (spowodowany najczęściej procesami zapalnymi stawów, mięśni, urazem kończyny lub zapaleniem nerwu). W czasie chodu tzw. przeciwbólowego chory stara się skrócić fazę obciążania chorej kończyny przenosząc szybko ciężar ciała na kończynę zdrową. Obserwujemy wówczas kulenie. Przy gruźlicy stawu biodrowego chory w czasie chodu przechyla tułów ku stronie chorej, co ma na celu przemieszczenie środka ciężkości na zewnątrz chorego stawu. W przypadku zapalenia nerwu kulszowego chory chodzi na palcach chorej kończyny, ustawiając stopę w zgięciu podeszwowym oraz zginając kończynę w stawie biodrowym i kolanowym. Takie ustawienie kończyny zapobiega rozciąganiu nerwu kulszowego, a więc zmniejsza ból przy chodzeniu.