~LWF0018 (4)

porośniętych pastwisk — wyganiały za morze wielu, bardzo wielu Skandynawów.

Po drugie (okoliczność tę szczególnie akcentują współcześni badacze⁹): rozwój handlu, który również rozpoczął się jeszcze przed epoką wikingów, spowodował, iż część mieszkańców północy nawiązała ściślejsze i bardziej stałe .kontakty z ludnością innych terenów Europy oraz poznała bogactwo 'społeczeństw stojących wyżej od Skandynawów pod względem gospodarczym i kulturalnym. Stosunki te sprzyjały rozwojowi handlu i żeglugi Skandynawów, przyczyniły się do powstania ich pierwszych znaczniejszych ośrodków handlowych, takich jak na przykład Birka i Hedeby, a także stały się bodźcem postępu w technice korabniczej. Oczywiście, mieszkańcom półwyspu od dawien dawna żadne sprawy żeglugi nie były obce, jednakże w -związku z nowymi wymaganiami udoskonalała się forma, kształty oraz osprzęt budowanych obecnie okrętów. Z kolei zaś pojawienie się na burzliwym oceanie .szybkich i mocnych okrętów, z głęboko osadzonym kilem, wyposażonych w żagle — otwarło przed żeglarzami północy szeroki świat i umożliwiło im przezwyciężenie izolacji, w jakiej pozostawali dotąd, przed epoką wikingów.

Po trzecie: starszyzna rodowa oraz górne warstwy bon-dów, odgrywający ważną rolę w życiu plemiennej społeczności skandynawskiej już w okresie poprzednim, dzięki nowym warunkom nieuchronnie musieli zyskać na potędze i wpływach. Powstałe w zaraniu epoki wikingów szanse wtargnięcia do obcych krajów otworzyły przed skandynawskimi możnymi ogromne perspektywy wzbogacenia się i umocnienia swoich wpływów politycznych. Zdobywanie łupów, kosztowności i niewolników, ożywienie handlu i żeglugi było przede wszystkim spraw^łą możnych. Podejmowanymi przez wikingów wyprawami, we wszelkich ich formach i stadiach, dowodzili ludzie wywodzący się z warstwy możnych. Odnalezione groby i skarby świadczą wymownie, że wielu możnych Normanów nagromadziło w tym okresie znaczne bogactwa pochodzące z grabieży, danin oraz handlu. Rozkładowi ustroju rodowego wśród Skandynawów, podobnie jak wśród

innych ludów, towarzyszył rozwój zainteresowanej w prowadzeniu wojen warstwy możnych, której ekspansja przeciw innym krajom oraz agresywność służyły za środki do bogacenia się i umacniania własnej pozycji społecznej.

Słabość polityczna krajów zachodniej Europy, rozdzieranych w VIII i IX stuleciu konfliktami wewnętrznymi i wojnami, iczy.niła z nich łatwy łup Normanów. Powodem zwycięstw wikingów były iwięc nie tylko ich wysokie walory bojowe i ich — znacznie przesadzona we wszystkich pisanych źródłach zachodnioeuropejskich — liczebność. Główne przyczyny tych sukcesów tkwiły w braku organizacji i uzgodnionego działania wśród ofiar napadów.

Dodać też trzeba, że umocnienie władzy konungów, symptomatyczne jako początek procesu powstawania jedności politycznej w krajach skandynawskich, prowadziło do zaostrzania się walk między samymi możnymi. Ci spośród nich, co nie chcieli przyjąć nowych porządków i ugiąć się przed konungiem, musieli opuścić ojczyznę i wynieść .się do innych krajów. I .na odwrót: słabość władzy królewskiej w Skandynawii w pierwszej fazie ekspansji ułatwiała wikingom bezkarne rządy zarówno we własnej ojczyźnie, jak i poza nią. Zobaczymy dalej, w jakim stopniu napady wikingów na obce kraje związane były z wydarzeniami zachodzącymi w ich ojczyźnie.

Reasumując: przesłanki wypraw wikingów kształtowały się stopniowo w ciągu znacznego okresu. Niektóre z nich omówimy teraz bardziej szczegółowo.