~LWF0033 (3)

68

Kilkakrotnie (Vsp. 39, Grm. 32 i 35; Gylf. 15) wspomniany w opisie dziejów poprzedniego świata złowrogi wąż Nidhogg powróci więc ze swej mrocznej krainy (J.P. Schj0dt 1981, 91-92).

Wizja odrodzonego świata odwołuje się wielokrotnie do obrazu początków poprzedniego. Nowy świat, tak jak poprzedni, wyłania się z wody, na jego niebie właściwymi sobie drogami zaczyna krążyć Słońce, bogowie zbierają się na błoniach i odnajdują swoje tafli, wznoszą świątynie (tym razem dowiadujemy się konkretniej, kto je zbuduje), a pierwsza para ludzi (ponownie w jakiś sposób związana z drzewem) świat ten zapełni wkrótce swym potomstwem. A wśród bogów, tak jak w początkach poprzedniego świata, widzimy tylko istoty płci męskiej. Młodzi Asowie mogą jednak pójść w ślady ojców i poszukać żon tam, skąd kobiety bogów pochodziły w poprzedniej epoce, czyli w światach Olbrzymów i Wanów, a może także i Dis, których zagłada świata nie dotknie.

Mit ragnarók zawiera więc w sobie typowe dla wielu mitologii cykliczne pojmowania biegu dziejów świata, od początku danej ery przez właściwą dla niej i nieuniknioną drogę rozwoju po nieuchronny koniec, i tak ponownie od radosnego początku do tragicznego końca¹⁰⁴.

Ryc. 4. Wilk Fenrir w pętach

104 A.V. Stróm 1975; 248; J.P. Schj0dt 1981; 1992, 162-163.

2. BOGOWIE

Ryc. 5. Futhark

Od czasu pojawienia się teorii trzech funkcji społecznych Georgesa Dumezila, dzielącej świat ludzi i bogów na sfery władzy, wojny i dobrobytu, przedstawianie panteonów religii indoeuropejskich wydaje się być zadaniem prostym. Możliwości zastosowania modelu trój funkcyjnego w badaniu mitologii skandynawskiej są jednak ograniczone. Sądzimy, że ważniejsze były w niej podziały na siły symbolicznie „żeńskie” i „męskie”. A bogowie, przynajmniej Asowie, nie dominowali w wierzeniach dawnych Skandynawów aż tak bardzo, jakby to wynikało z większości podręcznikowych przedstawień skandynawskiej mitologii. Panteon bogów najlepiej daje się jednak z grubsza uporządkować zgodnie z modelem trzech funkcji. Pamiętać wszakże trzeba, co zauważył zresztą sam Dumezil, że granice dzielące domeny poszczególnych bogów są w Skandynawii nieostre, rozmyte i przesunięte w różnych kierunkach. Nie można też zapominać, że panteon, jaki opisują późne źródła skandynawskie (a za nimi ich badacze od Snorriego poczynając) jest panteonem Asów. Zajmujący się w nim sprawami dobrobytu i płodności Wanowie są tylko bóstwami przyłączonymi do ich grona. Ofiary til ars okfridr (A. Huldgard 2003), składane za urodzaj, płodność i dobrobyt oraz szeroko pojęty porządek i pokój adresowano na ogół do Wanów, szczególnie Freja, ale według Ynglinga sagi (8 i 43) także do Odyna. A według Adama z Bremy (IV, 26) podczas głodu o powrót urodzaju proszono Thora! Tak więc i Asom nie były obce sprawy urodzaju i dobrobytu.

Ród lub plemię Asów (Asa aett) tworzą istoty najbliższe ludziom pod każdym względem: swą mentalnością, wyglądem, a nawet tym, że spotykamy w nim istoty śmiertelne i niedoskonałe. Dlatego też na nich skupia się uwaga mitów. O możliwych przecież w obszernej przestrzeni mitycznego świata, odrębnych panteonach Elfów czy Karłów nie dowiadujemy się prawie nic, Wanowie pojawiają się jako grupa wyraźnie odmienna od Asów i początkowo przynajmniej konkurująca z nimi, lecz dość enigmatyczna. Natomiast Olbrzymi pełnią głównie rolę przeciwników bogów.