skanuj0006

animacja

If

archetyp

uwarunkowań procesów wych., 3) teorię nauczania dorosłych, w ramach której prowadzi się badania nad metodami kształcenia ogólnego oraz zaw., 4) teorię porównawczą oraz historię systemów oświaty dorosłych; znaczenie a. wzrasta wraz z rozwojem cywilizacyjnym oraz modernizacją społeczeństw, w których oświata dorosłych spełnia nie tylko funkcję kompensacyjną, a więc wyrównującą deficyty kształcenia ogólnego i zaw., lecz również jest traktowana jako integralny element edukacji obejmującej całe życie człowieka, co znajduje wyraz w koncepcji -» edukacji permanentnej.

K. WOJCIECHOWSKI Wychowanie dorosłych, Wrocław 1973; Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych, red. T. Wujek, Warszawa 1992; T. WUJEK Rozwój kształcenia zawodowego i oświaty dorosłych, Warszawa 1994; T. WUJEK Połska bihłiografia oświaty dorosłych, Warszawa 1995; M. MALEWSKI Teorie an-dragogiczne. Metodologia teoretyczności dyscypliny naukowej, Wrocław 1998; J. PÓŁTURZYCKI Edukacja dorosłych za granicą, Toruń 1998; L. TUROS An-dragogika ogólna, Warszawa 1999.

animacja [łac. animo 'ożywiam’], metoda wychowania stosowana w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi w placówkach oświat., stów. kult. i wspólnotach rei., motywująca do podjęcia decyzji o realizacji danych zadań czy urzeczywistnianiu określonych wartości; a. wymaga od wychowawcy twórczości, fantazji, elastyczności umysłowej i operatywnej, umiejętności tworzenia odpowiedniego klimatu do bezpośredniej komunikacji z wychowankami i projektowania wizji wspólnego działania, znajomości dynamiki procesów grupowych i zdolności korzystania z dynamiki procesów personalnych.

animizm [lac. anima 'dusza’], cecha myślenia dziecka w wieku przedszkolnym do 6-7 roku życia, kiedy dziecko, nie umiejąc rozumować w sposób log. i abstrakcyjny, wyjaśnia zjawiska zgodnie ze swą naiwną postawą wobec rzeczywistości, przypisując przedmiotom martwym atrybuty istot żywych; w wieku ok. 3 lat w umyśle dziecka tworzą się dwa poziomy realności — zaczyna ono rozróżniać obiekty urojone od rzeczywistych; dotychczas realne było to, co było pożądane, natomiast trzylatek dostrzega już, iż świat ludzi i rzeczy może stawiać opór wobec jego żądań i pragnień; dziecko próbuje poszukiwać intencji owego oporu, zadając pytania „dlaczego?”; ponieważ czynności ludzkie mają swoje „dlaczego”, dziecko generalizuje taki sposób wyjaśniania na cały świat, co prowadzi do przypisania intencjonalności psychol. rzeczom martwym.

ankieta, [fr. enąuete 'wywiad’, 'dopytywj nie się’], technika gromadzenia informacji pi przez zadawanie z góry określonych pytartj badaniach ankietowych na ogól stosuje i odpowiednio opracowane formularze, »y także kwestionariuszami.

anomia [gr. a 'nie’, nómos 'prawo’]: 1) p czątkowy okres rozwoju jednostki, klw dziecko nie ma świadomości istnienia kichkolwiek zasad etycznych czy obyci jowych i kieruje się w swoim zachowali kryterium doznawania przyjemności i uf kania bólu; proces dojrzewania polega t przezwyciężeniu a. w kierunku -> heteron mii, a następnie -» autonomii; 2) stan rd padu norm postępowania powszechnie pr| jętych za obowiązujące w danym spolec/J stwie.

Antonowicz Julian (ur. ok. 1750, tt 1824), nauczyciel, bazylianin; 1783-93 p[ fekt szkoły bazyliańskiej we Włodzimieri Wołyńskim; pierwszy nauczyciel języ ang. w Polsce, autor podręcznika Gramaty dla Polaków chcących uczyć się angielskit języka krótko zeznana... (1788); wspólp; cownik T. Czackiego i inicjator nauczania) zyka ang. w -> Liceum Krzemienieckim.

antropologiczne podstawy wychów

nia, odwoływanie się w procesie wychovS nia do ustaleń antropologii (gr. anthrtJf 'człowiek’, logos 'słowa’, 'nauka’) — nat zajmującej się strukturą bytową człowi^ w kategoriach filoz., spoi.-kulturowych, b] i teol.; uwzględnianie w pedagogice a.p, wynika z faktu, iż w teorii i praktyce edul cyjnej pedagog staje wobec podstawowi pytania o sposób i możliwości rozumiał człowieka; przyjęte przez niego założenia I tropol. implikują następnie określone roi mienie wychowania — postulują jego za9|j ność dla prawidłowego rozwoju życia jl nostkowego i spoi., lub — wręcz przeciwl — konieczność jego redukcji (-> antypeda| gika ); istnienie odmiennych ujęć a.p.w, VI nika z faktu, iż nie ma jednej antropologii, poszczególne szkoły i nurty badań (filo społ.-kulturowe, biol. czy teol.) różnią między sobą co do rozumienia struktury ( tycznej człowieka, jego powiązań ze światl i aksjologicznych uwarunkowań bytował w świecie.

antropozofia [gr. dnthrSpos 'czlowlli sophia 'wiedza’], mistyczno-rel. wizja cal wieka i świata, propagowana przez R. Stelli ra; a. jest drogą poznania, która to, co duoll we w istocie ludzkiej, pragnie prowadzić

itHłłt hi dni bmw we wszechświecie; opiera n tu pi (iifiliiiilt.it li panteistycznych oraz illłiłH w leiitli.ini.tcję; pedagogika i wy-tiM-i- tut* m,| ur/,umiane jako integralna k*r i( 11 -111 w. -1 i kosmicznej eschatologii; Im mIm*i ii a odwołują się -> szkoły wal-tiuMm-

fmlyłłitlmylnmn pedagogika -> pedagogii 1 Uli, (111 ol yl.lt II, I.

•IłtyftBllNUnylka Igi. anti, 'przeciw’, pai-JiifitjiiM wleil/,i o wychowaniu’], nurt -upuli -    * peil.igogiki antyautorytarnej, któ-

itjH dm,iM| |enl „wspierać, a nie wychowy-iii ih,»i|i u|.|<' represyjny charakter do-IH limsowego syslemu edukacji, odrzuca *pi|iui> mle to,'inni.me jako świadomy pro-i (miii.n vMiy. podporządkowujący dziecko tuliiHlMlowI osoby dorosłej; akcentuje god-ii iii d-it i Im om/ jego prawo do samostano--111114 «'i ws.-yslkieli obszarach życia, a re-inil* lim i uii yi li / wychowankami opiera na lHl,i|in p.uliieiiikim; gl. przedstawiciele;

» MHIfi (iii 10.11), L. von Braunmuhl (ur. HUlll II vim 'Himenebeck (ur. 1947); do a. hIwmIiiH się iileldoi/.y przedstawiciele ruchu -tul -tllitn.ilywilyrli podważający omnipo-■Hiili b ulyi yluego syslemu oświaty; krytycy i -M-M ig) pod /liskiem zapytania założenie i h .iloliiooi l d/leek.i do przejęcia odpowie-Iwiilwut I r,I wl.einą drogę życiową oraz do-t-oin*nnl.i luliiinyi-h wyborów, do czego jest ( .litu - ni' ditswudezenieoraz wiedza o moż-II *,ih kon,lekweiirj.irh podejmowanych de-

łf|! tltrt» i zyliow

• MII III' sSn i iiiili.-riiiu. Cena wyparcia urazów Wsis.MW.i 1991; U. VONSCHOENEBECK ' są , ,i i, ,i| [l ,i Ur, i iwpierać zamiast wychowywać, id    I^fi9 I li SIJWEKSKI Współczesne teorie i

»n neliMiHiiiM Kuków 1998; E.V. BRAUNMUHL i tli, M,umiiil iiitlim ;ttr AhschaffungderErziehung, -kbllllrnllM M-1'U'I I 9/S

Attwellwi i lob.,ii (ur. 29 IX 1925, Rawicz), łwd4|ii|l oleili , 1904 00 prof. uniw. w Bo-litmi tulłle 'ilwor/yl ośrodek badań kompa-m»ilmpyili w /„ikresie analizy procesów i npol polu podslaw funkcjonowania r*miniw Hikoliiyeli w Europie; od 1964 ««pn|w,d i iiinopium.i „Bildung und Erzieh-Mitg l'('t wleepi/.ewodn. Comparative Mm illiin boi luty In Europę, 1975 wiceprze-Miłp llleinlei Idego Tow. Europy Wsch.; od i M i t Mgi Wyd/.i.ilu Nauk Spoi. PAN; ijiiittit «ly blnlinią edukacji i pedagogiką po-i gl d/lel.i: nic Sowjetpddagogik ,i ,ln It til eou hcutc (1068), Wissenschaftli-hm Ih|hi<i*.i' miiI /uilitischc Verantwortung: Mi,ii„,i i,men    cnidciihcmicr Bildungsfor-schung (red. 1990), Bildungssysteme in Europa (4. wyd. 1996).

apatia [gr. apatheia 'niewrażliwość’], znaczne obniżenie reaktywności emocjonalnej, fiz. i poznawczej; objaw zaburzeń psych., dezorganizujących zachowanie człowieka, będący następstwem -> frustracji; przejawia się jako obojętność wobec bodźców — reakcje są mało spontaniczne, jednostajne, bezbarwne; a. może mieć charakter przejściowy, stanowiąc chwilową reakcję człowieka na sytuację urazową, bądź długotrwały i głęboki, przybierając formę depresyjnej nerwicy czy wręcz psychozy; pacjenci apatyczni stwarzają zasadnicze trudności podczas terapii, gdyż zobojętnieniu na bodźce towarzyszy ograniczenie kontaktu z otoczeniem, także z lekarzem bądź terapeutą.

archetyp [gr. archetypon 'pierwowzór’], uniwersalny wzorzec reagowania i postrzegania świata; pojęcie używane już w staroż. na określenie pierwotnych i elementarnych idei bądź struktur; w teorii C.G. Junga formy lub obrazy natury zbiorowej, które pojawiają się prawie na całym świecie jako części składowe mitów, a zarazem jako autochtoniczne i indywidualne wytwory pochodzenia nieświadomego, wyrażane w snach, fantazjach, literaturze czy sztuce; niedostępne bezpośredniemu poznaniu, jawią się w świadomości człowieka za pośrednictwem treści symbol.; motywy archetypowe organizują zachowanie jednostki, wyznaczają sposób jej myślenia i odczuwania w różnych sytuacjach życiowych; zakodowane w nieświadomości zbiorowej, są przekazywane nie tylko przez tradycję i migrację, lecz również przez dziedziczenie; do najważniejszych Jung zaliczał: a. cienia, animy i animusa (pierwiastki żeński i męski w psychice człowieka), starego mędrca, wielkiej matki, jaźni; w fenomenologii religii i religioznawstwie (G. van der Leeuw, K. Kerenyi, M. Eliade) najgłębsza struktura znaczeniowa przejawów sacrum; transcendentny wzorzec zachowań, utrwalony w mitologii (zwl. mitach kosmogonicz-nych) i symbolach religijnych (np. tabu, ofiara); wg tej teorii a. tkwią u podstaw każdej religii i pozwalają wyjaśnić jednorodność fundamentalnych doświadczeń rei., mimo ich zmienności hist. i kulturowych zróżnicowań; życie spoi. wspólnoty religijnej (praca, zabawa, święta) ma sens, jest znaczące i prawdziwe tylko wtedy, gdy naśladuje czyny spełnione in illo tempore ('w owym czasie’, u zarania historii) przez bóstwa lub inne postacie mityczne.