skanuj0008

asystent asystent [łac. assistentis 'pomagający’, 'towarzyszący ’], stanowisko pomocnicze w uczelniach wyższych i placówkach badawczych zajmowane przez młodszych pracowników nauk.-dydakt. posiadających tytuł zawi magistra lub równorzędny.

asymilacja [łac. assimilatio'podobieństwo’], proces, w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć bądź czynności, jakie jednostka już zna, tzn. takich, które są zakodowane w jej strukturach poznawczych; a. jest elementem składowym (obok zjawiska -> akomodacji) procesu -> adaptacji jednostki do środowiska.

atawizm [łac. atauus 'przodek’], występowanie u ludzi cech pierwotnych, właściwych ich dalekim przodkom.

ATEE -* Association for Teacher Education in Europę.

ateneum [gr. Athenaion, łac. Athenaeum]:

1)    w staroż. Grecji świątynia bogini Ateny;

2)    pierwsza państw, wyższa uczelnia w Rzymie, zał. 135 przez ces. Hadriana; wykładano w niej literaturę, filozofię, retorykę i prawo; istniała do V w.; podobną uczelnię zał. 427 w Konstantynopolu, a następnie także w in. miastach; 3) w okresie rewolucji fr. 1789 nazwa szkół średnich we Francji.

atest [łac. attestatio 'świadectwo’], dokument stwierdzający określoną jakość produktu, usług bądź placówki.

atletyk [gr. athletikós 'zapaśnik’], typ osobowości i temperamentu zależny wg --> konstytucjonalnej typologii E. Kretschmera od budowy-ciała — osoby silnie zbudowane, muskularne, a zarazem mało wrażliwe, ciche, o słabo zaznaczonej mimice, z trudem przystosowujące się do otoczenia.

atrybucji teoria [łac. ałtńbutio 'przypisywanie’, 'danie’], teoria opisująca reguły rządzące procesami przypisywania (atrybucji) jednostkom lub ich zachowaniu przyczyn i intencji oraz tłumacząca wpływ dokonywanych przez daną osobę atrybucji na jej emocje, postawy i relacje z innymi ludźmi; t.a. zakłada, po pierwsze, że w ludziach tkwi potrzeba coraz lepszego rozumienia zdarzeń celem nadania życiu stabilności i sensu (nastawienie realist.); po drugie, że ludzie pragną w sposób skuteczny przewidywać i modyfikować ważne wydarzenia (nastawienie regulacyjne); po trzecie, że w dążeniu do rozumienia i modyfikowania świata ludzie w aktywny sposób poszukują danych na temat przyczyn poszczególnych zdarzeń, dokonując racjonal

nej i przyczynowo-skutkowej analizy doHt nych informacji (nastawienie racjomilft wyróżnia się atrybucje dyspozycyjne (upAt wanie przyczyn zachowania w cechach j| rakteru, umiejętnościach bądź potrzebach I nej osoby) oraz sytuacyjne (upatrywał przyczyn zachowania poza osobami, w ut( runkowaniach społ. i środowiskowych); iifl liza teoret. ujawnia pewne reguły charaktt żujące procesy atrybucji: gdy dana osoba || stosowuje się do wymagań sytuacji, slthjll jesteśmy przypisywać jej zachowanie p|| czynom zewn., gdy natomiast uchyla się lii| wykracza w swoim postępowaniu poza W mogi sytuacyjne (obowiązujące zasady, oe| kiwania, naciski społ., groźby), uważali często, że tego typu zachowanie wynika u predyspozycji osobowościowych; podstaw wy błąd atrybucji polega na tym, iż u luj — którzy starają się zrozumieć, dlaczego tj szło do danego zdarzenia — pojawia się (J dencja do dokonywania atrybucji dyspozyc) nych, co prowadzi do przeceniania roli oso działającej kosztem uwarunkowań syto,u: nych; do twórców t.a. zaliczają się m,|| E.E. Jones, F. Heider, H. Kelley, B. Weiner,

audiowizualne środki [łac. audio slyiissf visus 'widzenie’], środki słuchowo-wzrokoW stosowane w dydaktyce celem uprzystępnił nia i unaocznienia treści nauczania oraz u trakcyjnienia samych procesów kształcenlitj

audyt [ang. audit 'kontrola rachunków¹ technika mierzenia jakości pracy szkoły; ot| sowana przez nadzór pedag. w trakcie 1kih|| towania szkoły, polegająca na zdiagnozowi niu, czy, i w jakim zakresie, są realizowali jej cele statutowe.

autogenny trening, metoda leczniczo-ri taksacyjna i samowychowawcza, oprai przez J. Schultza; wykorzystuje proste forint ły autosugestii i autohipnozy prowadzące d zmian w obrazie samego siebie oraz rujj cjach fizjologicznych organizmu; celem 1,8 przeznaczonego dla osób psych, i somalyill nie zdrowych, jest osiągnięcie stanu odprężl nia i koncentracji.

autokratyzm pedagogiczny [gr. aulo| rateia 'samowładztwo’], nieograniczony apj sób sprawowania władzy pedag. wobec wj chowanków; a.p. odnosi się do sytuacj w której wychowawca — wobec osób podli gających mu z mocy prawa — podejmuje cli cyzje, żądając bezwzględnego podporządk# wania się i posłuszeństwa, nie dopuszczająi do dyskusji nad zasadnością stanowionycł przez siebie norm; w kontaktach społ. stosu)!

*

p'ih'1 t-ni.i, żądania, oceny, kryty-iiilgoiini' wyznacza innym obo-gM hi h * iIm tril.i sposób ich wypełniania, jpinihMi )i iiwu|.| mię jedynie do kierowa-91 (miiiMill I wymierzania podwładnym sto-s mlu ji, niekiedy a.p. jest utożsamimy * - loi.ill/.mem wych. i autorytaryz-iniin pi-n uvil.-l.il.ić mu mają procesy -> Mj-nlłniii Mis inwi.ily, demokratyzacji sto--•ilihn™ -jint i legulacji prawnych (-> prawa łiigini - phiw.t rodziców i prawa nau-

jfithi

flłtllHlimlA Igi indos 'sam’, nómos 'pra-^ ,) «wih il.inowionie i samodzielność; najmij-, tnplcn mzwoju moralnego i jeden z yeiUt-msiwy h celów wych.; jednostka auto-il<ilin> hi |inile|iiiiije decyzje dotyczące za-Jmujiihi ‘iwnlegn i innych osób w oparciu . *|j ni- |ii/ekoii.inia; L. Kohlberg nazwał j lUłhimi iiniweis.ilnych zasad sumienia.

tUłMiimtlH funkcjonalna, sformułowana |ii»». h W Allpmla teoria, głosząca, że na-1 git •‘.-nu i¹ l iniilywy zachowań — w miarę l„.nl(ii. mu się i iworzenia zintegrowanego MtHiiii wykazują skłonność do unieza-lnfitMHM nlę ml polrzeb i motywów, których MłpiiMiiiiin pierwotnie służyły; zasada a.f. „Ii„i.i „n nic tyle do sytuacji, w której dane ł.lnnuiilc |ent kontynuowane pod wpły-*mh niHiywii Innego niż ten, który je począt-t *u mili Inw.il (np. myśliwy poluje, aby pii.ywlenie, a gdy pokarmu jest pod l„sMl.ii in, poluj<■ nadal, aby zaspokoić wro-JłHiią puli ,-elię agresji), ile przede wszystkim tu «im|( 111i-nl.i, że dane zachowanie może iijf «iy iiiniyweiii samym w sobie (np. myśliwi. polnie nadal, gdyż „polubił” ten rodzaj ii l,.. i.,.., i|, proces uniezależniania się mo-|i ni Icdnym ze wskaźników rozwoju i (up-iilii.il I puyrli. człowieka, co oznacza zawini, I# iy.hiwiek dorosły żyje w świecie mhmumh/iiym wobec potrzeb podstawo-

ayrh u 11.....liderze popędowym, przynależą-

i ich ilu wypiis,lżenia konstytucjonalnego or-ijol-nm lup głód, oddychanie, wydalanie); a ad.i a I przeciwstawia się tym samym t -hi upi jutu klasycznej psychoanalizy, postu-i iiVyin ivy|.i!iiii.mie zachowania w katego-iHrli puli,<cli z. okresu wczesnego dziecinni i i -y wimlzonych popędów lub instynk-Ijiił poillorilając indywidualny i swoisty i, u o u , icpcrluaru motywacyjnego po-• .ępuliiyi li jednostek, opowiada się za hu-iiUHiul I iilwaitą wizją człowieka, ailtiiuuinln szkoły, koncepcja samostano-*imim I niezależności szkoły:

autonomia

1)    autonomia ekonomiczna. Usiłując zracjonalizować finansowanie systemu oświaty czy wręcz je ograniczyć, wprowadza się zasadę konkurencyjności i zaczyna traktować szkołę rynkowo. Centralistyczny system finansowania zostaje zastąpiony finansowaniem celowym. Szkoły powinny więc rywalizować między sobą o uczniów, gdyż pieniądze w systemie decentralistycznym „podążają” za nimi (-> bon oświatowy), co tworzy swoisty rynek edukacyjny. Przyznając szkołom a.e., zakłada się ich zdolność do samodzielnego rozstrzygania problemów inwestycyjnych czy suwerennego decydowania o wydatkach rzeczowych i placowych (np. odpłatny wynajem sal i pomieszczeń, przyzwolenie na przesuwanie zaoszczędzonych środków na we-wnątrzszkolne i pozaszkolne doskonalenie nauczycieli bądź podwyższenie ich płac). Koncentracja na kryteriach ekon. może prowadzić do sytuacji, w której w zakresie oświaty proponuje się obywatelom tylko tyle, ile oni sami oczekują od władz szkolnych i gminnych.

2)    autonomia społeczna. Współcz. zauważa się, iż zwiększenie zakresu autonomii szkół może być czynnikiem pozytywnie wpływającym na procesy demokratyzacji życia społ. Przekazywanie uczniom samej wiedzy o demokracji nie uczyni z nich demokratów, gdyż do tego są jeszcze potrzebne praktyczne doświadczenia z demokrat. funkcjonującej szkoły. Wzmocnienie samodzielności pojedynczych szkół staje się zatem inspiracją do zaktywizowania społeczności lokalnej, co wiąże się z koncepcją -» uspołecznienia oświaty. Kształt systemu edukacyjnego powinien bowiem zależeć nie tyle od decyzji administracyjnych, odgórnie określających kierunki działania, ile przede wszystkim od jego bezpośrednich uczestników. Procesowi przenoszenia kompetencji decyzyjnych na nauczycieli, uczniów i rodziców towarzyszy efekt indukcji autonomii, polegający na uwzględnieniu w programie kształcenia dorobku i potrzeb społeczności lokalnych, wzroście motywacji do pracy kadr pedag. oraz podwyższeniu jakości procesu dydakt. i oceniania wewnątrzszkolnego.

3) autonomia pedagogiczna. Polega na zapewnieniu szkole, rozumianej jako swoisty mikrosystem edukacyjny, wewn. samorządności, suwerenności wych. i organizacyjno-programowej. Opowiedzenie się za a.sz. jest upomnieniem się o -» wolność pedag., która stanowi gwarancję, że organizacja procesu kształcenia będzie zorientowana zarówno na cele edukacyjne, założone przez nauczy-