skanuj0022

dom

egzaminu przeprowadzonego przez okręgową komisję egzaminacyjną, a także przeprowadzone hospitacje oraz dane nauczycieli prowadzących poszczególne zajęcia; niektóre szkoły (przedszkola) prowadzą także dzienniki zajęć dydakt.-wyrównawczych i specjalistycznych; innym rodzajem d.sz. jest arkusz ocen, który prowadzi się dla każdego ucznia przez okres jego nauki w danej szkole, będący także potwierdzeniem zezwolenia na indywidualny tok lub program nauki, klasyfikowania, promowania lub ukończenia przez ucznia szkoły na podstawie stosownej uchwały rady pedag.; szkoła zakłada po zakończeniu każdego roku szkolnego księgę ocen, z wykazem uczniów wszystkich oddziałów, którzy w danym roku szkolnym ukończyli lub opuścili szkołę; w szkołach dla dorosłych, policealnych i pomaturalnych wydaje się słuchaczom indeksy, które potwierdzają złożenie egzaminów i uzyskane oceny; szkoła (przedszkole), placówka opie-kuńczo-wych. i resocjalizacyjna prowadzi dla każdego ucznia (wychowanka) dokumentację badań i czynności uzupełniających prowadzonych w szczególności przez pedagoga, psychologa, logopedę i lekarza,

dom dziecka, zakład opiekuńczo-wych. dla dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat, osieroconych lub pozbawionych opieki rodziny; pierwszy d.dz, w Polsce (zw. „szpitalem dla przyjmowania i wychowywania niemowląt”) powstał 1737 w Warszawie z inicjatywy G. Boduena; w XIX w. instytucje tego typu były prowadzone przez organizacje charytatywne, religijne i świeckie; w okresie międzywojennym do najbardziej znanych należaiy: dom rodzinkowy w Pruszkowie, prowadzony przez J. Babickiego, „Dom Sierot” i „Nasz Dom” w Warszawie, kier. przez J. Korczaka i M. Falską, czy tzw. „gniazda sieroce” K. Jeżewskiego; po 1945 jedynym organizatorem opieki wych. zostało państwo — d.dz. uznano za instytucje świeckie, siużące nie tylko rozwojowi wychowanków, lecz również transmisji postaw ideowych; jednolite cele, zadanie i funkcje były określone w dokumencie prawnym, zw, statutem d.dz.; jego wersja z 1980 odchodziła od propagowania kolektywizmu na rzecz pielęgnowania indywidualności wychowanków; w latach 90. zainicjowano próby decentralizacji zarządzania oraz uspołecznienia domów dziecka, powołując — obok już istniejących — placówki rodzinne; 1995 działało w Polsce 469 d.dz., w tym 117 rodzinnych; ogółem pod opieką przebywało w nich 18 678 wychowanków,

z czego jedynie 4824 było sierotami półsierotami.

dominacja [łac. dominatio 'władza’], waga, górowanie nad kimś; we wspóta daniach pedag., szczególnie prowadzony! tradycji -> pedagogiki krytycznej i -+ pe( giki antyautorytarnej ujawnia się (demi je) ukryte struktury d. klasowej, spot., lfl rowej, rasowej czy płciowej, które — j, uważa — są utrwalane przez dotychczas system oświatowy.

domowe nauczanie, typ nauczania widuainego, skierowany do dziecka niej nosprawnego, prowadzony w warunkac! go środowiska domowego przez dochoi cych nauczycieli; d.n. obejmuje dzieci z żym stopniem niepełnosprawności lub cię! postacią choroby, które ze względu na b, architektoniczne i ograniczoną zdolność¹ wysiłku nie mogą uczęszczać do szkoły. ¹

doradca metodyczny, czynny zaw. ril czyciel o specjalnych kwalifikacjach i m| mum 5-letnim stażu zatrudnienia w szl

czy placówce oświat.-wych., którego zal niem jest prowadzenie bezpośrednich foi pomocy, doskonalenia i doradztwa dla uczycieli i wychowawców, w tym w szcze; ności dla rozpoczynających pracę zaw.; uczyciel jest powoływany na stanowi; d.m. przez dyrektora ośrodka doskonali nauczycieli w porozumieniu z organem pj wadzącym szkołę lub przez placówkę dosf nalenia, w której jest on zatrudniony.

Doroszewska Janina (ur. 7 IV 1990, Łói zm. 1979), pedagog; od 1947 prof. PaństJ Inst. Pedagogiki Specjalnej; 1967-70prof. p] dagogiki specjalnej w UW; zajmowała się gadnieniami opieki wych.-terapeutycznej n; dziećmi chorymi; gł. dzieła: Terapia wycl wawcza. Podstawy teoretyczne pracy wycl wawczej nad dziećmi przewlekle chorymi 1 zakładach, leczniczych (1957), Nauczyciel wychowawca w zakładzie leczniczym (1963)j

doskonalenie zawodowe nauczyciel

procedury optymalizacji procesu adaptafij do roli zaw. nauczyciela poprzez podwyższ; nie kwalifikacji i kompetencji formalnych merytorycznych; koncepcja d.z.n. odwołuji się w swoich założeniach do idei edukacji ustawicznej (permanent education), zw. te; kształceniem przez cale życie (lifelong educt tion); w Polsce od 1991 proces d.z.n. został zdecentralizowany; zgodnie z ustawą o sysi ternie oświaty za dokształcanie nauczycieli wojew. odpowiedzialny jest kurator oświaty, powołując w tym celu odpowiednią placówki

doskonalenie

i

K(drtunvlti uraz powierzając nauczycie-)<■ doradców; znowelizowana 1996 Karu Nauczyciela zobowiązuje trąi ilu iwmlrylMuenia w budżecie państwa i i‘H^,h**¹ iinaii!i., które byłyby przeznaczone d * u ml I I 1997 wysokość wyodrębnio-iiilt limlldiw nie może stanowić mniej niż nti |il łimwjiiych wydatków na wynagro-1>i,)iIp nimi u iwo nauczycieli; od 1999 d.z.n.

jurni | wl.ul/.e powiatu, a 11 ? u w szkołach wyższych; w ramach „jn mii ni dokształcania każde z wojew. dys-iijinlii iniidk.iini finans. z budżetów kurato-niiii. ml 1990 ulegały one jednak zmniejszeni 11*i‘i I 0,46% budżetu oświaty, 1992 —

. unii I'I9 I — 0,28%); 1993 MEN zdecydo-. pi, uiy wydzielić w budżetach kuratoriów iiItniwliMlnle kwoty; 1992 MEN wprowadziło nu .- uyslem dopłat do czesnego dla stu-Iuifii yi-li ii.iuczycieli, w tym gl. dla uzupeł-ci li wykształcenie wyższe absolwen-iii l. wspierając finansowo ok. 30% spo-. .1 y.n lys. takich nauczycieli (1995); nau-. iii Ii- mogą podnosić swoje kwalifikacje uHf w lormie studiów podyplomowych i 1-tiiHnw imychopedag. organizowanych przez

n-rlllli-.

iii - u. w szkole (miejscu pracy) i placów-* =n lt i nurtowych; nurt ten ma charakter (ii ,vw,nsztatowy” i jest wspomagany przez mii ,ilny i wojew. ośrodki doskonalenia nau--iiii-ll (wojew. ośrodki metodyczne); także ■ mli- luslag, we wszystkich typach szkól są rilmwiązane do organizowania form do-i i i,ilr,uiia — tzw. szkoleniowych posiedzeń ml |irdag., które uwzględniałyby z jednej miny potrzeby i zainteresowania nauczycieli i drugiej zaś konieczność wzbogacania ich l-iiiiipi-lencjipsychopedag. (np. doskonalenie iiiuii-lylności komunikacyjnych) czy spoi. mp mzpoznawanie patologicznych zjawisk •v uindowisku szkolnym, jak agresja, narko-iii nii.i, alkoholizm); organ sprawujący nad-m pi-dag. może zobowiązać nauczyciela do (imllyria doskonalenia zaw. w określonej for-imIi-, innym źródłem zewn. motywacji na-iii ;■ ycieli do dokształcania jest możliwość dołu owalnego zdobywania stopni specjalizacji .iw. (od I do III), gdzie warunkiem wstępnym jest wykazanie się ukończeniem odpowiedniej liczby szkoleń czy kursów podno-i.-.|i-ych szeroko rozumiane kwalifikacje na-iili pedag.; zbyt niska gratyfikacja finans. za kiżdy ze stopni oraz dość uciążliwa (biurok-i.ilyczna i trwająca ok. 10 miesięcy) procedu-m postępowania kwalifikacyjnego sprawiają, o- tylko nikły procent nauczycieli zainteresowany jest z tego tytułu podnoszeniem swoich kompetencji; projekt nowelizacji Karty Nauczyciela przewiduje wprowadzenie kolejnych szczebli rozwoju zaw. nauczyciela (od nauczyciela stażysty po nauczyciela dyplomowanego), których osiągnięcie byłoby związane z doskonaleniem i weryfikacją kompetencji.

3) D.z.n. w placówkach niepaństw.; nauczyciele mogą doskonalić umiejętności zaw. także w ramach kursów i studiów prowadzonych przez pozarządowe organizacje, fundacje i stów. o charakterze oświat.; często nawiązują one w swojej nazwie i zakresie działania do prekursorów pedagogiki reform naszego stulecia (m.in. Pol. Stów. Pedagogiki Steinerowskiej, Pol. Stów. Montessori, Pol. Stów. Animatorów Pedagogiki C. Freineta); z atrakcyjnymi treściami i formami dokształcania występują także stów. pedagogów, odwołujące się do najnowszych tendencji w kształceniu i terapii pedag. (m.in. Spoi. Tow. Oświat., Pol. Stów. Pedagogów Zabawy, Stów. Nauczycieli Innowacyjnych, Stów. Szkół Twórczych, Pol. Stów. Edukacyjne „Szkoła dla Dziecka’’); liczba niepaństw. podmiotów prowadzących w Polsce doskonalenie zaw. dla nauczycieli z roku na rok wzrasta; organizacje tego typu oferują zajęcia warsztatowe, kursy, seminaria, konferencje nauk.-metodyczne oraz inspirują inicjatywy wydawnicze, przyczyniając się do głębokiego reformowania oświaty poprzez zmianę kultury i mentalności pedag. nauczycieli.

Gl. trudności i niepowodzenia w d.z.n. dotyczą braku dostatecznej koordynacji między kuratorium, dyrektorami szkói i placówkami doskonalenia w zakresie rozpoznawania rzeczywistych potrzeb, braku wypracowania no-wocz. warsztatu doradców metodycznych, niewłaściwego rozumienia roli doradcy zarówno przez dyrektorów szkól, jak również przez pracowników nadzoru pedag., ciągle dużej (w skali kraju) liczby nauczycieli z niepełnymi kwalifikacjami i bez kwalifikacji oraz niewystarczającego poziomu kształcenia wstępnego w szkołach wyższych; przygotowania do integracji Polski z Unią Eur. wymuszają realizację programu podnoszenia poziomu kompetencji; nauczycieli czeka bowiem dostosowanie się do standardów zachod-nioeur., m.in. konieczność przygotowania do nauczania więcej niż jednego przedmiotu, podejmowania decyzji o wyborze strategu oddziaływań wych. oraz samodzielnego tworzenia i realizacji programów nauczania.

A. BOGAJ, S.M. KWIATKOWSKI, M.J. SZYMAŃSKI Edukacja u; procesie przemian społecznych, Warszawa 1998; B.D. GOŁĘBNIAK Zmiany edukacji nauczy■