skanuj0032

fenomenologiczne

aych sposobów doświadczania, rozumienia arzez osoby rozmaitych zjawisk; procedura radawcza polega na zwróceniu się ku badanu codziennego oglądu zjawisk oraz ich kon-eptualizacji; podstawowymi danymi empi-ycznymi dla badacza są zgromadzone przez iego „potoczne opisy rzeczywistości” osób adanych, które następnie poddaje on inter-retacji, by odkryć ich istotę i intencjonal-ość.

momenologiczne podejście [gr. phai-imenon 'zjawiający się’], opis danej rzeczy-istości, tak jak się zjawia w swej elementar-■j postaci w horyzoncie doświadczenia :wn. bądź zewn.; pojęcie fenomenologii stało upowszechnione m.in. za sprawą Gemmologii duchu G.W.H. Hegla, tym nie-uej szczegółowa koncepcja została oprać, pocz. XX w. przez E. Husserla, odwołują-;o się do tradycji neoplatońskiej [idealizm) z założeń filoz. Kartezjusza (racjonalizm i todyczny sceptycyzm),!.Kanta (podejście iscendentalne) i F. Brentano (intencjona-1); w różnych modyfikacjach p.f. jest sze-a wykorzystywane do badania zagadnień ologicznych (M. Scheler), ontologicznych rystencjalnych (M. Heidegger, J.-P. Sartre, illich), zjawisk spoi. (A. Schutz, T. Luck-n), stanów psych. (C.G, Jung, C. Rogers), cże postaci religii i religijności (R. Otto, m der Leeuw, M. Eliade); zamiarem Hus-było uczynienie z fenomenologii nauki irszej — apriorycznej i podstawowej; ob. aprioryczne roszczenie jest poddawane jonującej krytyce, szczególnie przez Istawicieli tzw. „nowej fenomenologii” chmitz), którzy wyniki badań, a więc poszczególnych zjawisk weryfikują w sie nauk. i społ. dyskursu; cechą charak-yczną dla p.f. jest stosowanie metody cji fenomenologicznej, polegającej na >wym zawieszeniu ważności (epoche) co transcendentne, na opatrzeniu rendensów" wskaźnikiem zerowości arczej i poszukiwaniu elementarnych i danego zjawiska celem jego opisania; wistość — zdaniem fenomenologów — ęsto zafałszowana przez różnego ro-totoczne, zwyczajowe (także nauk.), iczne czy zbyt pochopne interpretacje; sem zanim człowiek podejmie wysiłek :nia (hermeneutyka) powinien odpo-ć na pytanie, „co tak naprawdę widzi i lezą?”, „jaki jest dany fragment rze-iści w swej podstawowej i prymarnej ”; p.f. jest stosowane w pedagogice badaniach -> jakościowych (np. stu

diach biograficznych, opisach doświaffl jednostkowych i stanów społ.); częsta) uzupełniane (ale dopiero w drugim etapli stępowania badawczego) o dociekani! hermeneutyczne.

fenotyp zespół cech anat., fizjol., chentl nego organizmu; stanowi wynik współdlj nia -> genotypu (zespół czynników dzicznych) i warunków środowiska, w 1 rych organizm przebywa; np. osobniki 01 nakowym genotypie mogą mieć różny f J żeli rozwijają się w innych warunkach;? min f. wprowadził do genetyki 1909 W.L,| hannsen.

ferie [łac. feńae 'dni wypoczynku’], dniV ne od zajęć szkolnych bądź akad.; w staj Rzymie dni świąteczne poświęcone jakiej? bóstwu.

Ferrer i Guardia Francis (ur. 1859, 1909), kataloński pisarz, publicysta, pedą pionier oświaty laickiej, zał. Escuela Model w Barcelonie; posądzony o sprzyjanie al? chistom i udział w rozruchach, rozstrzelał

Ferriere Adolphe (ur. 30 Vffl 1879, Gene<i| zm. 16 VI 1960, tamże), pedagog szwa] prof. Inst. J.J. Rousseau w Genewie, współ? łożyciel -» Międzynar. Biura Oświaty; przl stawiciel -> nowego wychowania; wspj twórca koncepcji tzw. szkoły aktywnej; f dzieła: Uecole active a trawers 1'EurcJ (1949), Samorząd uczniowski we wspólnoty młodzieżowych (1950, wyd. poi. 1962).

fiksacja [łac. figere 'umocować’]; 1) upal czywe powtarzanie tych samych czynnośjj zachowań, mimo że nie prowadzą one osiągnięcia celu lub przynoszą szkodę; 2) j -> psychoanalizie silne i względnie trwał przywiązanie libido do pewnych osób lul przedmiotów z okresu dzieciństwa, utrudnij jące rozwój jednostki.

fiksacja funkcjonalna, zjawisko polegaj; ce na trudności oddzielenia przedmiotu o| jego specyficznej funkcji i dostrzeżenia moi liwości zastosowania go w sposób nowy i ni< stereotypowy.

filantropiści, przedstawiciele ruchu pedag na rzecz krzewienia oświaty, także w na| uboższych warstwach społ., zapoczątkowa nego w Niemczech w XVIII w. przez J.B. Ba sedowa; inspirowani poglądami pedag. J.Ai Komeńskiego, J. Locke’a, a zwł. J.J. Rous¹ seau, w swoisty sposób propagowali ideę wychowania naturalnego; głosili pogląd, iż wychowanie dziecka powinno mieć na względzie gł. jego dobro i przebiegać w atmosferze

Foerster

W

...... 'ivi.ic.ili uwagę na pielęgnowanie

M i in/.wój Oz. dzieci; do dydaktyki ii* ul III rlnnenty zabawy; stosowali na-i u i|-,l.|< Iowę; kładli nacisk na zajęcia , .11 ilnliywanie wiedzy o życiu i otaczali u, . ii ui'; pierwszy zakład tego typu, i hii.niiliiiipinum, powstał 1774 z inicja-, ,lli li.mcilowa, do bardziej znanych na-' 4i i, zakład Ch.G. Salzmanna w

•    i ih|iIi nili.il i J.H. Campego (od 1781 pro-,i|-"ii\ |iiz,iv, E.Ch. Trappa) w Hammer-

*    " li i u ii I Hamburgiem; działalność pier-n,i ii Hl.inli-opistów znalazła wielu naśla-

. mi iv Niemczech i innych krajach Euro-,. i'v iv.u la lakże pewien wpływ na Komisję t ml a, |l Nar, w Polsce.

Iltla |l a /ilin 'córka’], oddział instytucji, np. 11 v 11 w I' i oświat, (szkoły) ulokowany w in-..............

Hlnuwinza jgr. phylon 'gatunek’, ‘plemię’, . .u i, 'pochodzenie’, 'początek’], rozwój ro-

i    v n;alimkowy); biol. przebieg rozwoju ,i|n'vi'i;o organizmów, obejmujący przemia-■ , Innu żywych i rozdzielanie linii ewolucyjni li mliiosi się do całokształtu ewolucyjne-u-i |u 'ckiizlatcania się budowy i funkcji na--it-ini|.|i ych po sobie generacji; wyrazem po-11, ii i mi wa są podobieństwa morfologiczne,

ii    in| i rozwojowe (gl. stadiów embrional-M,i lii. graficznym przedstawieniem f. jest ii iwo rodowe.

fllo/ofla wychowania, refleksja filoz. do-

i, . o a podstaw rzeczywistości wychowania, ii|.i iwi.uia często w ramach pedagogiki ogól-

ii.    i |i-j zadaniem jest ukazanie filoz. przesiani |. irorii i praktyk pedag., oprać, swoistej nu i.iicorii edukacji, zdefiniowanie miejsca pi il.igogiki pośród innych nauk, a także sfor-

.....li iwanie fundamentalnej bazy pojęciowej,

mini.-.liwiającej klarowny opis rzeczywistości u i dialog interdyscyplinarny; f.w. podejmu-h mwiiież wybrane zagadnienia metodolog, nu/ aksjologiczne i światopoglądowe (-> i|. i|iilogia pedag.).

I IMEM (Federation Internationale des Mou-. i■mcnls de 1’Ecole Moderne) -> Międzynaro-.lnw.i Federacja Ruchu Szkoły Nowoczesnej.

Iliuinsowanie oświaty -+ reformy oświaty.

dogmatyk [gr. phlegmatikós 'pełen śluzu’], lnli‘11 z 4 typów temperamentu wyróżnionych I n zez Hipokratesa (choleryk, melancholik, i.mgwinik); człowiek odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający gwałtownym emocjom, słabo reagujący na podniety, ale wytrwały w działaniu i konsekwentny w uczuciach; wg I.P. Pawiowa fizjol. podstawę temperamentu f. stanowi silny i zrównoważony typ układu nerwowego.

flexisch00ling [ang. 'edukacja elastyczna’]: 1) rodzaj ideologii w obszarze edukacji alternatywnej, bazującej na uczeniu się i nauczaniu zgodnie z modelem wybranym przez samych zainteresowanych; 2) ruch spoi. rodziców, zwolenników edukacji domowej, organizujących proces uczenia się dzieci w ich środowisku domowym, a także ruch szkół aktywnie wspieranych przez społeczność lokalną.

Czołowym przedstawicielem f., powstałego w poł. lat 60. w USA, był J. Holt; w Wielkiej Brytanii f. propagował R. Meighan, a w Polsce na początku lat 90. prof. A. Nalaskowski; istotą f. jest przekonanie, że „uczyć się można wszędzie”, nie tylko w szkole i niekoniecznie z pomocą profesjonalnych nauczycieli; rodzice traktowani są jak aktywni partnerzy i współprac, szkoły; kształcenie powinno wspomagać ucznia w odkrywaniu własnego potencjału rozwojowego; stąd też w edukacji należy zwiększyć zakres wykorzystania środowiska domowego uczniów; ruch f. zrzesza ponad 2 tys. rodziców, którzy przejęli na siebie odpowiedzialność za edukację dzieci, organizując ją we własnych domach, ale i nie izolując się całkowicie od szkół; sami zakładają małe szkoły (-> szkoły wolne).

R. MEIGHAN Edukacja elastyczna. Jutro twojego dziecka decyduje się dzisiaj, Toruń 1991.

fobie szkolne (gr. phóbos 'strach’], rodzaj silnego lęku przeżywanego przez dzieci w związku z ich edukacją szkolną; objawia się on znerwicowaniem, biegunką lub wymiotami, niechęcią czy wręcz odmową pójścia do szkoły, a także wagarowaniem; przyczyny f.sz. tkwią zarówno w szkole (np. chorobliwa rywalizacja o stopnie, wypalenie zaw. nauczycieli, ich autokratyzm pedag., naruszanie godności dziecka), jak i w rodzinie (np. lęk dziecka przed reakcją rodziców na wyniki jego uczenia się czy zachowania).

Foerster Friedrich Wilhelm (ur. 2 VI 1869, Berlin, zm. 9 11966, Zurych), niem. pedagog i socjolog; prof. uniw. w Zurychu, Wiedniu i Monachium, od 1919 na emigracji; krytyk niem. nacjonalizmu i militaryzmu; głosił potrzebę moralnego odrodzenia ludzkości na gruncie etyki i wiary chrześc.; w moralnym doskonaleniu jednostki widział rękojmię naprawy stosunków społ.; celom wychowania moralno-rel. podporządkował też zadania szkoły; twórca koncepcji kształcenia charak-