skanuj0093

1993 powstał kolejny konflikt, który dotyczył orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego odmawiającego Kościołom nierzymskokatolic-kim możliwości wpisywania ocen z religii wystawionych w pozaszkolnych punktach katechetycznych, pozostających jednak w systemie oświaty i prowadzących stosowną dokumentację. Reagując na sprzeciw mniejszości wyznaniowych, Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 14 VII 1993 uznał punkty katechetyczne, działające w porozumieniu z władzami oświatowymi, za część systemu szkolnego i zezwolił tym samym na u-mieszczanie wystawionych w nich ocen na świadectwie szkolnym. Mimo iż decyzja Trybunału była pozytywna, sytuacja konfliktowa sprzyjała ujawnieniu doświadczanych przejawów nietolerancji. W stanowisku Ogólnopolskiej Konferencji Księży i Katechetek Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (1993) czytamy: „Spotkaliśmy się z przypadkami nie tylko odmowy wpisywania ocen na świadectwach, lecz także jawnego poniżania i ośmieszania naszych dzieci. Zdarzały się przypadki żądania poświadczenia przez katechetów rzymskokatolickich naszych ocen”.

Po pierwszym okresie niepokojów sytuacja zaczęła się normalizować. Uchwalenie ustaw

0    stosunku Państwa do poszczególnych Kościołów członkowskich Polskiej Rady Ekumenicznej ustabilizowało nie tylko ich pozyq'ę, lecz również status prawny prowadzonej przez nie edukacji religijnej. Zachodzące w naszym kraju procesy transformacji ustrojowej

1    gospodarczej, demokratyzacja życia, otwarcie się społeczeństwa polskiego na to, co „inne”, przemiany świadomości religijnej, a nade wszystko obecność Kościołów w obszarze publicznym wpłynęły w ostatnich latach na znaczącą poprawę sytuacji uczniów i nauczycieli różnych konfesji. Z lekcji religii udzielanych w szkołach bądź pozaszkolnych punktach katechetycznych korzystało w 1995:9702 dzieci wyznania ewangelicko-augsburskiego, 460 wyznania metodystycznego, 2385 ze Starokatolickiego Kościoła Mariawitów, 1931 z Kościoła Polskokatolickiego oraz 1247 z Polskiego Kościoła Chrześcijan Baptystów. Zgodnie danymi Konsystorza Kościoła Ewangelicko--Augsburskiego, w roku szkolnym 1997/98 naukę religii w szkołach pobierało 66% uczniów ewangelików, natomiast 34% w pozaszkolnych punktach katechetycznych, prowadzonych w zdecydowanej większości pod nadzorem pedagogicznym dyrekcji szkół wyznaczonych przez lokalne władze oświatowe. Stan prawny w Polsce. Polska ustawa zasadnicza (artykuł 53 u. 4), dopuszczając możliwość edukaq'i religijnej w szkołach puh||((| nych, nie orzeka zarazem o sposobach je| f|jj lizacji, pozostawiając szczegółowe rozsnuł nięcia aktom niższego rzędu. Obywalslaj gwarantuje się przy tym, iż w praktyce ośwlii towej nie będzie naruszona ich wolność igt mienia i religii. Zakres nauczania ri'll|jf w szkole został określony na mocy konkumfe tu, podpisanego 28 VII 1993 i ralyfikow.mS|jś 1998. Status prawny edukacji religijnej w'jM znacza także ustawa z 7 IX 1991 o system)! oświaty. Demokratyzując system oś wloty, wprowadzono nowe zrozumienie szkoły jaij instytucji publicznej. Powyższe ujęcie wląjM się z ideą uspołecznienia, a więc zwiększeni! wpływu różnych środowisk na kształt eduk! cji, w tym społeczności chrześcijańskich Znalazło to wyraz w deklaracji wstępnej tln ustawy o systemie oświaty, gdzie m.in. czy! tamy, że nauczanie i wychowanie w szkulj polskiej powinno respektować chrześcijański system wartości. Natomiast w artykule U ustawa stanowi: „1. Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci, szkoły jnh bliczne podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, szkoły publiczne pm nadpodstawowe — na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletniości o pobieraniu nauki religii decy dują uczniowie. 2. Minister edukacji narodu wej w porozumieniu z władzami Kościoła Im tolickiego i Polskiego Autokefalicznego Koś. cioła Prawosławnego oraz innych Kościołów i związków wyznaniowych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykony* wania przez szkoły zadań, o których mowa w ustępie 1”.

W celu skonkretyzowania zapisów ustawy, zostało wydane rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 14 IV 1992 (znowelizowane 30 VI1999) w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach (i przedszkolach) publicznych. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem, lekcje religii organizuje się w ramach planu zajęć szkolnych w wymiarze 2 godziny tygodniowo. Mają one charakter nadobowiązkowy, a więc nieuczestniczenie w nich nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji. Zapisanie na lekcje religii następuje w najprostszej formie oświadczenia. Dla uczniów nie uczestniczących w lekcjach tego typu szkoła organizuje zajęcia etyki. Ocena z „religii” bądź „etyki” jest umieszczana na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie ze sprawowania, jednak nie ma wpływu na promowanie ucznia do następnej klasy. Na świadectwie szkolnym stosuje się jedynie zapis „religia/etyka”, bez

religia

mu

pimI.iwnnia szczegółowych danych dotyczą-• fi li Konfesji. Par. 2 rozporządzenia stanowi: i :i/.kota ma obowiązek zorganizowania K I-i |i religii dla grupy nie mniejszej niż siedmiu uczniów danej klasy (oddziału). Dla mniejszej liczby uczniów lekcje religii

■    i,.kole powinny być organizowane w gru-l>li' międzyklasowej lub międzyoddzialowej.

■    leżeli w szkole na naukę religii danego . !-,.;nia lub wyznań wspólnie nauczają-

ifili zgłosi się mniej niż siedmiu uczniów, mi;.m prowadzący szkolę — w porozumieniu rodzicami oraz właściwym Kościołem lub ivi,|/,kiem wyznaniowym — organizuje na-ulię religii w grupie międzyszkolnej lub pozaszkolnym punkcie katechetycznym.

I irzba uczniów w grupie lub w punkcie kate-i luiycznym nie powinna być mniejsza niż 3 ”. 1'uwyższy zapis, uwzględniając diasporalną j;i nację wielu Kościołów, umożliwia im :v praktyce swobodne prowadzenie własnego nauczania religii, którego koszty osobowe — pud warunkiem spełnienia kryteriów formalnych (odpowiednie kwalifikacje nauczycieli, prowadzenie dokumentacji nauczania) — polu ywa państwo za pośrednictwem organu prowadzącego szkolę. Nauczyciel religii realizujący zajęcia w pozaszkolnym punkcie ka-luchetycznym jest bowiem pracownikiem miwiaty. Wszyscy nauczyciele religii wchodzą w skład rady pedagogicznej, nie mogą Icdnak pełnić obowiązków wychowawcy klany. Nauczyciele religii muszą posiadać takie i.ime kwalifikacje, jak nauczyciele pozostałych przedmiotów. Lekcje religii w szkołach publicznych mają charakter konfesyjny; ich prowadzenie jest oparte na programach i pod-lęcznikach zatwierdzonych przez właściwe władze kościelne i przedstawionych min. edukacji nar. do wiadomości. Biskupi oraz odpowiedni zwierzchnicy poszczególnych Kościołów wydają również skierowania pisemne zezwalające na podjęcie pracy w charakterze nauczyciela religii.

A. MAJCHER Wokół nauki religii u; polskiej szkole, Warszawa 1992; M. PIETRZAK Prawo wyznaniowe, Warszawa 1993; K. MISIASZEK, A. POTOCKI Katecheta i katecheza w polskiej szkole, Warszawa 1995; II. KONOPKA Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa, Białystok 1995; Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych, red. K. Kiciński, K. Koseła, Kraków 1995; Elementy pedagogiki religijnej, red. B. Milerski, Warszawa 1998; B. MILERSK1 Religia a szkoła. Status edukacji religijnej w szkole iy ujęciu ewangelickim, Warszawa 1998.

religia w szkole w Unii Europejskiej,

prawna wykładnia miejsca, jakie edukacja religijna ma zajmować w państwie demokratycznym, jest uwarunkowana wieloma czynnikami, m.in.: historycznym, kulturowym, społecznym, politycznym. Wynika ona również z interpretacji zapisów prawnych gwarantujących wolność sumienia i wyznania, mających zarówno charakter deklaracji międzynarodowych, jak i konkretnych orzeczeń w ustawodawstwie poszczególnych państw.

Prawo międzynarodowe. Powszechna deklaracja praw człowieka z 1948 w artykule 18 stanowi; „Każda osoba ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii; prawo to obejmuje wolność zmiany swej religii lub przekonań, jak również wolność manifestowania swej religii lub przekonań, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, poprzez nauczanie, praktyki religijne, sprawowanie kultu i rytuałów”. Komitet redagujący deklarację przyjął tym samym, iż wyrazem wolności jest prawo każdego człowieka do nauczania religii, nie precyzując zarazem form ani trybu realizacji takiego orzeczenia. W Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych z 1966 w artykule 18 ustęp 4 stwierdza się, iż „Państwa Strony niniejszego Paktu zobowiązują się do poszanowania wolności rodziców lub, w odpowiednich przypadkach, opiekunów prawnych do zapewnienia swym dzieciom wychowania religijnego i moralnego zgodnie z własnymi przekonaniami”. Z powyższego sformułowania wynika, iż z jednej strony państwo powinno gwarantować obywatelom prawo do edukacji religijnej, z drugiej zaś nie jest ono zobowiązane wprost do jej instytucjonalnej realizacji. Innymi słowy: państwo jest zobligowane wyłącznie do stworzenia warunków prawnych umożliwiających realizację tego typu kształcenia. Bardziej szczegółowe stanowisko zajęła w 1952 Rada Europy w protokole nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W artykule 2 tego protokołu stwierdza się: „Nikt nie może być pozbawiony prawa do nauki. Wykonując swoje funkcje w dziedzinie wychowania i nauczania, Państwo uznaje prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi.” Mimo iż niniejszy akt dalej nie rozstrzyga o miejscu edukacji religijnej, po raz pierwszy zostaje ona umieszczona w dokumencie międzynarodowym w kontekście działalności oświatowej prowadzonej przez państwo. Jeszcze bardziej wyraźne stanowisko zajęła Rada Europy w zaleceniu nr 1202 z lutego 1993, dotyczącym tolerancji religijnej w spoleczeń-