skanuj0097 (4) tif

towary importowane z Krety. Początkowo dekoracja pieczęci była dość nieurozmaicona, głównie motywy geometryczne i spiralne, później dopiero pojawiła się postać ludzka i refleks bogactw świata zwierzęcego i morskiego, zapowiedz głównego nurtu sztuki minojskiej w epoce pałacowej. Jednak tak rzadki w sztuce minojskiej motyw człowieka przy pracy znajdujemy na pieczęci w jednym przypadku. Jest to przedstawienie garncarza przy pracy. Zwierzęta i tematyka morska stały się czymś codziennym. Pojedyncze psy, kozy, owce, woły, jak też ryby i statki oraz pająki i skorpiony należały do ulubionych motywów. Nawet egzotyczne Iwy i małpy wchodzą do repertuaru artysty. Można również zaobserwować stały postęp w kompozycji, początkowo podporządkowanej zasadom sztywnej symetrii, która później bywa stosowana w sposób bardziej przemyślany, skomplikowany, by wreszcie ustąpić zasadzie budowy opartej na elementach silnie wygiętych.

W okresie wczesnym wszystkie pieczęcie są właściwie prostymi uchwytami, czasami zakończonymi ozdobną gałką w kształcie Iwa lub małpy, z dekoracją zazwyczaj na jednej dolnej stronie powierzchni. Ta zasada, odmienna od koncepcji orientalnej, wskazuje na tworzenie się miejscowych tradycje Równocześnie jednak zarówno z Egiptu, jak i z Azji Przedniej przejmowano motywy dekoracji, które mogły się pojawiać w sąsiedztwie elementów o charakterze egejskim, jednak zapożyczenia nie prowadziły do utrwalania się tendencji, do mechanicznego zestawienia motywów; z obcych i własnych elementów dekoracji powstała samodzielna, oryginalna sztuka, której największe sukcesy pochodzą z epoki pałacowej.

W epoce pałacowej pieczęcie miały znacznie większe znaczenie niż poprzednio. Żeby uzmysłowić sobie ich rolę musimy powiedzieć, że były one nie tylko ozdobnym kamieniem o charakterze czysto dekoracyjnym. W okresie minojskim służyły jako znak zabezpieczający towary; odciskano pieczęć w mokrej glinie na dzbanach, beczkach, skrzyniach. Również schowki, drzwi i zamki w drzwiach chroniono przed intruzami znakiem pieczęci. Oczywiście zadajemy sobie pytanie, jak to robiono i czy rzeczywiście można przy pomocy pieczęci trwale zabezpieczyć towary? Skrzynię glinianą zamykano pokrywą; w ściankach pokrywy i skrzyni były

otwory, przez które przeciągano sznurek; zwisające części oblepiano gliną, na której odciskano pieczęć. Zabezpieczano więc towary i zapasy przed sługą, niewolnikiem, czy nieuczciwym kupcem, ale obok tego rozpowszechniona była wiara, że przedstawione na pieczęciach demony odstraszają złe duchy, równie groźne co złodzieje. Robiono również bardzo liczne pieczęcie zdobione znakami pisma hieroglificznego a później linearnego, co daje najlepsze świadectwo, że umiejętność pisania była już w epoce pałacowej szeroko rozpowszechhiona. Ponadto rozwijała się produkcja talizmanów.

Ilość pieczęci z pierwszej połowy II tysiąclecia jest wyjątkowo duża. W jednym z archiwów pałacowych w Fajstos odkhyto około 3000 znaków pieczęci odciśniętych w glinie, które pochodzą z XIX w. p.n.e. W innych pałacach, jak również w domach prywatnych, znaleziono liczne pieczęci lub odbitki w glinie. Np. w domu odkopanym w Kato Zakro jeszcze w 1901 r. znaleziono aż 500 odbitek pieczęci.

Do wielkiego rozwoju gliptyki przyczynił się również postęp osiągnięty w obróbce surowca, który dokonał się ok. 1700 r. p.n.e. jeden z najzna-mienistszych znawców tej dziedziny, V. Kenna tak opisuje te zmiany: „Nowy sposób wytwarzania (zapożyczony niewątpliwie od garncarzy) pozwolił na wykonywanie szybszych obrotów. Wykonywano je narzędziem, miedzianym świdrem lub kółkiem, a proces ścierny umożliwiał stale podsypywany krystaliczny węgiel sprowadzany z Naksos. Ten proces produkcji umożliwiał obróbkę półszlachetnych kamieni, które stawały się bardziej przezroczyste niż w stanie naturalnym”.

Tak więc wśród pieczęci z epoki pałaców z trudnością można znaleźć steatytowy wytwór, natomiast częste są kamienie twardsze, półszlachetne i o pięknych kolorach, a zwłaszcza agat, ametyst, chalcedon i jaspis, a nawet kryształ górski, który służył również do wyrobu naczyń. Charakterystyczne, że bogactwu kamieni towarzyszyło uproszczenie kształtów pieczęci. Były one przeważnie małych rozmiarów o formie cylindrycznej, soczewkowatej, migdałowatej i prostokątnej. W XVI w. p.n.e. również złote sygnety były zdobione wspaniałymi scenami, stanowiąc jeden z najdoskonalszych przejawów sztuki minojskiej (ryc. 90).

Królują teraz motywy związane z naturą. Zupełnie wyjątkowe jest

13*

195