skanuj0123

241

Tischner

na; od 1918 zakład wych. dla chłopców połączony z gimnazjum.

Tischner Józef (ur. 1931, Stary Sącz), filozof, ksiądz; od 1980 prof. Papieskiej Akad. Teol. w Krakowie; od 1981 prezes Inst. Nauk o Człowieku w Wiedniu; jeden z najwybitniejszych współcz. filozofów poi.; zajmuje się filozofią człowieka i teorią wartości; twórca koncepcji filozofii dramatu; wywarł wpływ na dialogiczne podejście w pedagogice; gł. prace: Świat ludzkiej nadziei (1975), Etyka Solidarności (1981), Polski kształt dialogu (1981), Myślenie według wartości (1982), Filozofia dramatu (1990,1999), Zawierzyć człowiekowi (1991), Spowiedź rewolucjonisty (1993), Spór o istnienie człowieka (1999).

toksyczne wychowanie, metaforyczne określenie biernej lub czynnej przemocy w wychowaniu (trującego wpływu na wychowanka), będącej zaprzeczeniem istoty wychowania; stosowanie przez wychowawców przemocy fiz., seksualnej bądź psychicznej wobec dzieci sprawia, iż „zasiewają” w ich psychice mentalne i emocjonalne „ziarna” — toksyny strachu, upokorzenia, poniżenia, prowadzące do urazu (traumy); powoduje to zniszczenie bądź zachwianie w dzieciach poczucia wartości, wzbudza w nich poczucie winy, uczy nienawiści do siebie, a w przyszłości może prowadzić do t.w. własnych dzieci (-» czarna pedagogika), tolerancja [łac. tolerantia 'cierpliwość’, 'wytrwałość’], świadoma zgoda na wyznawanie i głoszenie przez innych ludzi poglądów, z którymi nie zgadzamy się i na wybór przez nich sposobu życia, którego nie aprobujemy, ale który jest uważany przez nich za właściwy. T. oznacza rezygnację z przymusu jako środka wpływania na postawy innych ludzi; wyjątkami są jedynie sytuacje, w których owe postawy zagrażają bezpieczeństwu osób oraz ich mienia; zakres t. jest historycznie zmienny; t. objęła najwcześniej wierzenia i praktyki rei., stopniowo rozszerzono ją na inne dziedziny, np. sferę obyczajów. Jakkolwiek zasada t. jest współcześnie stosunkowo szeroko uznana i prawnie zagwarantowana niemal na całym świecie, bywa nierzadko kwestionowana i naruszana; tam gdzie jest w pełni przestrzegana istotnego znaczenia nabrał problem jej granic.

Toruńskie Gimnazjum Akademickie,

zał. 1568 jako 6-klasowa luterańska szkoła średnia (schola particularis) wzorowana na gimnazjum J. Sturma; zreformowana z inicjatywy H. Stróbańda, 1594 osiągnęła status gimnazjum akad. o 10-11 klasach (12-13 Int nauki); wysoki poziom nauczania, zwł.: filozofii, teologii, historii, prawa, dyscyplin fllol,, artyst. (muzyka); w 2. poł. XVII w. rozwń| programów w dziedzinie nauk ścisłych i przyr. (matematyka, astronomia, geografia, medycyna, biologia); duży nacisk kładzionu na naukę języka poi. (osobna klasa); najwyższa, 2-letnia klasa realizowała program unh wersytecki; cenne badania i publikacje (m.ln, 3-tomowe Institutiones litteratae, zbiór dokumentów i traktatów pedag. doby humanizmu i reformacji, w opracowaniu U. Schobera); wczesne przenikanie do programu nauczania nurtów oświeć.; upadek działalności po II rozbiorze Polski (1793); 1817 przekształcone w prus. gimnazjum miejskie.

totalizm instytucji edukacyjnej, model zarządzania instytucją edukacyjną; cechuje go m.in. biurokratyczna organizacja zespołów ludzkich, ograniczanie wolności podmiotów edukacji, odgórny i w pełni zaplanowany sposób zaspokajania potrzeb edukacyjnych uczniów czy wychowanków, przejęcie za nich odpowiedzialności, traktowanie ich w kategoriach podwładnych, wymaganie od nich posłuszeństwa, przystosowania się, wywoływanie i podtrzymywanie napięcia między środowiskiem macierzystym podwładnych a światem instytucji, wymuszanie okazywania szacunku nauczycielom czy wychowawcom, zbiorowa realizacja zadań edukacyjnych według z góry narzuconego planu, pozbawienie wychowanków swobody decyzji, ograniczanie im dostępu do źródeł pobudzających wyobraźnię czy twórczość, standaryzacja zachowań oraz nagminne stosowanie kar.

totalizm wychowawczy, postawa pedagoga wobec wychowanka, przejawiająca się świadomym lub nieświadomym dążeniem do przyznawania sobie wyłącznego prawa ustalania zasad oraz celów wychowania; w totalizmie wych. istotne jest wyłącznie to, co pozwala na zawładnięcie z zewn. rozwojem psychofiz. wychowanka (z perspektywy ideologii, polityki, danego modelu czy teorii). Wychowanie w takim ujęciu jest swoistą tresurą.

totalne zarządzanie jakością w oświacie (TQM — ang. Total Quality Management), dążenie do ciągłej poprawy jakości kształcenia, wychowania lub zarządzania, którego podstawową przesłanką jest zasada ustawicznego niezadowolenia z bieżącego poziomu jakości i stopnia zaspokojenia po-

Towarzystwo

249

irzeb, oczekiwań czy zainteresowań podmiotów edukacji. Idea TQM została przeniesiona do oświaty z praktyki zarządzania zespołami ludzkimi w gospodarce; bazuje ona na zasadach: 1) kreowania odpowiedniego klimatu dla ciągłych dążeń do osiągania coraz wyższej jakości, 2] skupienia szczególnej uwagi na kliencie, jego potrzebach, wymaganiach i oczekiwaniach, 3) zarządzania oświatą z uwzględnieniem danych (faktów) rzeczywistych, 4) zarządzania opartego na zasobach i możliwościach kadrowych, oraz 11) ciągłego poprawiania jakości.

Towarzystwo Czytelni Ludowych

ITCL), zal. 1880 w Poznaniu w celu upowszechniania czytelnictwa i bibliotekarstwa lud., przeciwdziałania germanizacji w zaborze prus.; prekursorem było Tow. Oświaty l.ud. (1872-78); założyciele TCL m.in.: W. Bentkowski, J. Chociszewski, F. Dobrowolski, J.K. Żupański; w pracy towarzystwa uczestniczyło katol. duchowieństwo poi., szczególnie zasłużył się ksiądz A. Ludwiczak (1912-21 przewodn.); TCL objęło działalnością wszystkie ziemie zaboru prus., a także wychodźstwo poi. w Niemczech (Westfalia, Nadrenia); do 1914 zorganizowało ponad 1600 bibliotek i rozesłało ok. 500 tys. książek poi.; działało do 1939; w IIRP zakładało także uniwersytety lud. i domy oświatowe.

Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, organ -> Komisji Edukacji Narodowej, działający 1775-92; powołane do opracowania nowych programów i podręczników dla zreformowanych szkół, z czasem przejęło nadzór nad całym procesem edukacyjnym oraz prowadziło prace ustawodawcze; do najwybitniejszych jego działaczy należeli; I. Potocki (przewodn. 1775-89), G. Piramowicz (sekr. 1775-87), H. Kołłątaj, O. Kopczyński, K. Narbutt, A. Popławski, F. Zabłocki (sekr. 1788-92), A. Gawroński, J. Wybicki, P. Czen-piński oraz dyrektorzy nauk w Szkole Rycerskiej — Ch. Pfleiderer i M. Hubę.

Towarzystwo Kursów Naukowych

(TKN), instytucja o charakterze prywatnej szkoły wyższej, działająca 1905/06-18 w Warszawie; kontynuacja -» Uniwersytetu Latającego; pierwsza poi. uczelnia funkcjonująca jawnie w Warszawie po zamknięciu Szkoły Głównej (1869); wydziały; mat.-przyr., humanist., techn. i roln., a po odłączeniu roln. i przeniesieniu go do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa — ogrodn. i leśny; z czasem przy wydziale humanist. zorganizowano instytut pedag.; TKN prowadziło też kursy dokształcające (na poziomie średnim i wyższym); 1905-18 ok. 25 tys. słuchaczy, w tym ponad 15 tys. kobiet; wykładowcami byli wybitni poi. uczeni, m.in.: S. Dickstein, W. Sierpiński, J. Wierusz-Kowalski, J. Zawadzki, A. Kryński, S. Szober, L. Krzywicki, J.P. Dawid; 1918 przekształcone w Wolną Wszechnicę Polską.

Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich, stowarzyszenie społeczne nauczycieli — doradców metodycznych w zakresie bibliotekoznawstwa, dyrektorów bibliotek pedag. i bibliotekarzy szkolnych, zał. 1992 w Warszawie; skupia pedagogów specjalizujących się w problematyce informacji pedag., przysposobienia czytelniczego i informacyjnego uczniów, modernizowania bibliotek szkolnych, wzbogacania treści programowych kształcenia o umiejętności docierania do źródeł informacji, posługiwania się podstawowym kanonem źródeł informatycznych z danej dziedziny, utrwalania informacji czy dbania o właściwą sieć bibliotek w systemie oświaty (adres: 00-029 Warszawa, ul. Nowy Świat 2la).

Towarzystwo Oświaty Demokratycznej „Nowe Tory” (TOD), organizacja na uczycieli i pracowników oświat. 1932-39 TOD przeciwstawiało się polityce oświat, rzą du; domagało się pełnej demokratyzacj ustroju szkolnego (jednolita, obowiązkowi bezpłatna szkoła powszechna), zapewnieni; nauczycielom niezależności ideowej, ograni czenia wpływu kleru na szkolnictwo; prowa dziło działalność odczytową i wydawniczą 1935-37 wydawało „Miesięcznik Nauczyciel ski”; działacze, m.in.: S. Kalinowski, 1. Kos mowska, S. Sempołowska, A. Próchnik S. Rudniański, W. Spasowski, H. Radlińska A.B. Dobrowolski.

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci (TPD) organizacja opiekuńczo-wych. utworzon 1949 w wyniku połączenia Robota. Tow Przyjaciół Dzieci z Chłopskim Tow. Przyj; ciół Dzieci; siedziba ZG w Warszawie; d 1957 działalność TPD polegała gł. na organ zowaniu szkół świeckich, zgodnych z ideolt gią socjalistyczną; obecnie gł. zadaniem TP jest organizowanie i prowadzenie różnego b pu placówek oraz akcji o charakterze opić kuńczo-wych. i zdrowotnym, np. społ. przeć szkoli dla dzieci upośledzonych, „szkół r cia” itp.; TPD prowadzi także prace bad. wcze, dotyczące rozwoju i potrzeb dzieck współpracuje z rodziną, szkołą i organizacj mi społecznymi.